आपल्या आयुष्यातील अनेक क्षण असे असतात जिथे आपण वाट पाहत असतो की काहीतरी अद्भुत घडेल, एक सुवर्णसंधी आपल्यापर्यंत चालत येईल आणि आपण सहजपणे यशस्वी होऊ. मात्र, वास्तवात असे घडत नाही. संधी ही बहुतेक वेळा आपल्याला सहजपणे मिळत नाही, तर आपल्यालाच तिचा शोध घ्यावा लागतो आणि योग्य वेळी त्या दिशेने प्रयत्न करावे लागतात.
मानसशास्त्र आणि संधी शोधण्याची मानसिकता
मानसशास्त्रानुसार, मनुष्याची मानसिकता त्याच्या संधींवर आणि यशस्वी होण्याच्या क्षमतेवर मोठा प्रभाव टाकते. “Growth Mindset” (वाढीची मानसिकता) असलेल्या व्यक्ती संधी शोधण्यात, नव्या संधी निर्माण करण्यात आणि उपलब्ध संधींचा जास्तीत जास्त फायदा घेण्यात यशस्वी ठरतात.
काही लोकांना वाटते की यश हे नशिबावर अवलंबून असते, पण मानसशास्त्र सांगते की नशिबापेक्षा “Effortful Engagement” (सतत प्रयत्नशील राहणे) अधिक महत्त्वाचे आहे. जे लोक संधीच्या शोधात असतात, ते स्वतःहून संधी निर्माण करण्याकडे अधिक कल ठेवतात.
संधी आपल्याला कशी मिळते?
संधी मिळण्याची दोन मुख्य पद्धती असतात:
- अनपेक्षित संधी (Unexpected Opportunities) – ज्या संधी अचानक येतात आणि आपण त्यासाठी पूर्वीपासून तयार नसतो.
- निर्मित संधी (Created Opportunities) – ज्या आपण स्वतः तयार करतो, ज्या मिळवण्यासाठी आपल्याला मेहनत घालावी लागते.
अनेक यशस्वी लोक अनपेक्षित संधीची वाट पाहत बसत नाहीत, तर त्यांनी स्वतःहून संधी कशा तयार केल्या हे त्यांच्या जीवनकथेतून स्पष्ट होते.
संधीचा शोध घेण्यासाठी आवश्यक मानसिकता
१. धैर्य आणि आत्मविश्वास ठेवा
संधीची वाट पाहणे आणि परिस्थिती सुधारण्याची इच्छा बाळगणे पुरेसे नसते, तर त्यासाठी पुढे होऊन प्रयत्न करणे गरजेचे असते. मानसशास्त्र सांगते की आत्मविश्वास असलेल्या व्यक्ती संधीच्या दिशेने स्वतःहून पावले उचलतात.
२. अपयशाला स्वीकारा आणि शिकण्याच्या संधी म्हणून पहा
अनेक लोक अपयशाच्या भीतीमुळे नवीन संधी स्वीकारण्यास घाबरतात. पण मानसशास्त्रीय संशोधनानुसार, अपयश आपल्याला अधिक चांगले शिकवू शकते. अपयश हे अंतिम नसून, ती पुढील यशाची पायरी असते.
३. नेटवर्किंग आणि नव्या लोकांशी संबंध प्रस्थापित करा
नव्या संधी अनेकदा आपल्या परिचयाच्या वर्तुळात सापडतात. मानसशास्त्रानुसार, सामाजिक कौशल्ये चांगली असलेल्या व्यक्तींना अधिक संधी मिळण्याची शक्यता असते. नव्या लोकांशी संवाद साधण्याची क्षमता वाढवणे, अनुभव शेअर करणे आणि सहकार्य करण्याची वृत्ती ठेवल्यास अधिक चांगल्या संधी मिळतात.
४. परिस्थितीवर नियंत्रण ठेवा आणि सक्रिय व्हा
“Self-Determination Theory” (स्वनिर्णय सिद्धांत) सांगतो की जेव्हा व्यक्ती स्वतःच्या आयुष्याचे नियंत्रण घेतात, तेव्हा त्या जास्त समाधानी आणि यशस्वी होतात. त्यामुळे कोणतीही संधी मिळण्यासाठी इतरांवर अवलंबून न राहता, स्वतःच पुढाकार घ्या.
संधी कशा शोधाव्यात?
१. ज्ञान आणि कौशल्य वाढवा
अधिक संधी मिळवण्यासाठी आवश्यक कौशल्ये आत्मसात करणे गरजेचे आहे. मानसशास्त्रानुसार, सतत शिकण्याची वृत्ती असलेल्या लोकांना अधिक चांगल्या संधी मिळतात.
२. योग्य वेळी निर्णय घ्या
संधी समोर आली तरी बऱ्याचदा लोक योग्य वेळी निर्णय घेत नाहीत. “Decision-Making Theory” सांगतो की जे लोक धोके पत्करण्यास घाबरत नाहीत, ते संधींचा अधिक फायदा घेतात.
३. कम्फर्ट झोनच्या बाहेर पडा
आपल्याला नवीन संधी मिळवायच्या असतील तर आपल्या कम्फर्ट झोनच्या बाहेर पडावे लागेल. मानसशास्त्र सांगते की नवनवीन अनुभव घेतल्याने आपली मानसिक जडणघडण सुधारते आणि नवीन शक्यता निर्माण होतात.
४. सातत्य ठेवा
संधी शोधण्यासाठी सातत्य महत्त्वाचे आहे. मानसशास्त्र सांगते की सातत्य आणि लवचिकता (Resilience) असलेले लोक अपयशानंतरही प्रयत्न करत राहतात आणि त्यामुळे त्यांना यशस्वी संधी मिळतात.
यशस्वी लोकांकडून शिकण्यासारखे धडे
- स्टीव्ह जॉब्स – त्याने स्वतःच संधी निर्माण केली. Apple कंपनी सुरू करण्यासाठी त्याने कम्फर्ट झोन सोडला आणि नवीन संधी शोधल्या.
- जे. के. रोलिंग – तिला अनेक प्रकाशकांनी नाकारले, पण तिने प्रयत्न चालू ठेवले आणि अखेर “Harry Potter” जगभर प्रसिद्ध झाला.
- अमिताभ बच्चन – सुरुवातीला अनेक अडचणी आल्या, पण त्याने स्वतःसाठी संधी निर्माण केल्या आणि भारतीय सिनेसृष्टीत स्वतःचे स्थान निर्माण केले.
संधी या सहज मिळत नाहीत. त्या आपल्यापर्यंत चालत येत नाहीत, तर आपण त्यांच्याकडे जावे लागते. मानसशास्त्र सांगते की जी लोक स्वतः पुढे होऊन संधी शोधतात, त्यांना अधिक यश मिळते. त्यामुळे संधी मिळण्याची वाट पाहण्याऐवजी स्वतःहून पुढाकार घ्या, स्वतःमध्ये आत्मविश्वास वाढवा आणि आपल्या क्षमतांचा विकास करा. संधी नेहमीच दार ठोठावणार नाही, पण आपणच पुढे होऊन ते दार उघडले तर आपले यश निश्चितच आहे!
धन्यवाद!
क्लिक करा 
खूपच छान नकारात्मक भूमिकेतून सकारात्मक भूमिकेकडे जाणारा प्रत्येक लेख…