आपण आपल्या दैनंदिन आयुष्यात अनेक गोष्टी करत असतो. काही गोष्टी आपल्या विकासासाठी उपयुक्त असतात, तर काही गोष्टी आपला वेळ आणि उर्जा वाया घालवतात. जीवनात आपल्याला खूप काही मिळवायचं असतं, पण आपण ज्या गोष्टींमध्ये वेळ आणि मन गुंतवतो, त्या खरंच आवश्यक आहेत का? काही गोष्टी मानसिक, भावनिक आणि सामाजिकदृष्ट्या निरुपयोगी असतात, त्या ओळखणं आणि त्यातून बाहेर पडणं हे मानसिक आरोग्यासाठी आवश्यक आहे.
रिकाम्या गोष्टी म्हणजे काय?
रिकाम्या गोष्टी म्हणजे ज्या आपल्या आयुष्याला कोणताही सकारात्मक बदल देत नाहीत, फक्त वेळ आणि उर्जेचा अपव्यय करतात. या गोष्टींचा आपल्याला कधी कधी फार उशिरा अंदाज येतो. त्या आपल्या मनावर परिणाम करतात, पण आपल्याला जाणवत नाही की त्या निरर्थक आहेत.
रिकाम्या गोष्टी ओळखण्याचे काही लक्षणे:
- त्या गोष्टींचा कोणताही ठोस परिणाम होत नाही.
- आपल्याला त्या केल्यानंतर समाधान वाटत नाही.
- त्या गोष्टी केल्यानंतर अपराधीपणाची भावना येते.
- त्या गोष्टींमुळे आपला वेळ आणि ऊर्जा वाया जातो.
- आपल्या मानसिक आरोग्यावर त्यांचा नकारात्मक परिणाम होतो.
रिकाम्या गोष्टी ओळखण्यासाठी मानसशास्त्रीय दृष्टिकोन
१) अती विचार करणे आणि चिंता करणे
आपल्याला भूतकाळातील घटना आणि भविष्याच्या चिंतेत इतकं अडकून पडता येतं की वर्तमानाचा आनंद उपभोगता येत नाही. मानसशास्त्रानुसार, अती विचार केल्याने मेंदू अधिक तणावग्रस्त होतो आणि निर्णयक्षमता कमी होते.
काय करावे?
- समस्यांवर विचार करा, पण त्याला मर्यादा ठेवा.
- वर्तमानकाळात जगा आणि स्वतःला अधिक सजग ठेवा.
- मेडिटेशन आणि आत्मनिरीक्षणाचा सराव करा.
२) निरुपयोगी लोकांशी संबंध टिकवून ठेवणे
काही नातेसंबंध किंवा मैत्री ही केवळ आपल्याला मानसिक आणि भावनिकदृष्ट्या ओढत ठेवतात, पण त्यातून काही समाधान मिळत नाही. मानसशास्त्र सांगते की, असे नकारात्मक नातेसंबंध टिकवून ठेवणं मानसिक आरोग्यासाठी हानिकारक ठरू शकतं.
काय करावे?
- कोणत्या नातेसंबंधामुळे आनंद मिळतो आणि कोणते मानसिक त्रास देतात, हे समजून घ्या.
- गरज नसलेल्या आणि तुम्हाला त्रास देणाऱ्या नात्यांपासून दूर व्हा.
- स्वतःच्या मानसिक शांततेसाठी योग्य निर्णय घ्या.
३) गरजेपेक्षा जास्त सोशल मीडिया आणि स्क्रीन टाइम
सोशल मीडियावर वेळ घालवणं आजकालच्या युगात सर्वसामान्य झालं आहे. पण कित्येकदा आपण तिथे निरर्थक गोष्टी पाहण्यात तासंतास वेळ घालवतो. मानसशास्त्रानुसार, सतत स्क्रीनसमोर राहिल्याने तणाव, अस्वस्थता आणि आत्मविश्वास कमी होतो.
काय करावे?
- सोशल मीडियाचा वेळ ठरवूनच वापरा.
- स्क्रीन टाइम कमी करण्यासाठी ठोस निर्णय घ्या.
- डिजिटल डिटॉक्सचा सराव करा.
४) स्वतःची तुलना करणे
दुसऱ्यांशी स्वतःची तुलना करणं हा मानसिक आरोग्यासाठी एक मोठा धोका आहे. आपण इतरांपेक्षा कमी आहोत असं वाटू लागल्यास आत्मसन्मान कमी होतो आणि असंतोष वाढतो.
काय करावे?
- स्वतःची तुलना फक्त स्वतःशीच करा.
- आपली प्रगती मोजण्याचा प्रयत्न करा, इतरांशी स्पर्धा करू नका.
- स्वतःला स्वीकारा आणि आत्मविश्वास वाढवा.
५) केवळ इतरांना खूश ठेवण्यासाठी गोष्टी करणे
आपण बऱ्याचदा “लोक काय म्हणतील?” या भीतीने अनावश्यक गोष्टी करत राहतो. यामुळे आपली ओळख हरवते आणि मानसिक दबाव वाढतो.
काय करावे?
- स्वतःच्या गरजा आणि सुखाला प्राधान्य द्या.
- “हो” आणि “नाही” म्हणण्याचा योग्य तोल साधा.
- प्रत्येकाला खूश करण्याचा प्रयत्न सोडा.
६) निष्फळ चर्चांमध्ये वेळ घालवणे
निरर्थक चर्चांमुळे आपली मानसिक शांतता हरवते. काही वेळा वादविवाद फक्त अहंकार जपण्यासाठी होतात आणि त्याचा कोणताही सकारात्मक परिणाम होत नाही.
काय करावे?
- आवश्यक असेल तेव्हाच चर्चांमध्ये सहभागी व्हा.
- नकारात्मक चर्चा टाळा.
- आपल्या ऊर्जेचा वापर योग्य ठिकाणी करा.
७) चुकीच्या सवयी टिकवून ठेवणे
काही वेळा आपल्याला माहिती असतं की एखादी सवय चुकीची आहे, तरीही आपण ती सोडत नाही. उदा. उशिरा झोपणे, जंक फूड खाणे, व्यायाम न करणे इत्यादी.
काय करावे?
- सवयी बदलण्यासाठी छोटे छोटे टप्पे ठरवा.
- सकारात्मक बदलांसाठी ठोस प्रयत्न करा.
- मानसिक आरोग्य सुधारण्यासाठी शारीरिक आरोग्याकडे लक्ष द्या.
रिकाम्या गोष्टी ओळखल्यानंतर पुढे काय करावे?
एकदा का आपण आयुष्यातल्या रिकाम्या गोष्टी ओळखल्या की, त्या टाळण्यासाठी पुढील गोष्टी करू शकतो –
- वेळेचा सदुपयोग करा: आपल्या दैनंदिन वेळेचा हिशोब ठेवा आणि कोणत्या गोष्टी गरजेच्या आहेत हे ठरवा.
- मूल्यवान नाती जोपासा: ज्या लोकांमुळे सकारात्मक ऊर्जा मिळते, त्यांच्याशी संबंध जोडा.
- स्वतःवर गुंतवणूक करा: नवीन कौशल्ये शिका, चांगल्या सवयी लावा, स्वतःचा विकास करा.
- मानसिक आरोग्याकडे लक्ष द्या: ध्यानधारणा, व्यायाम, आणि सकारात्मक विचार यांचा सराव करा.
- आपली प्राधान्ये ठरवा: जीवनात काय महत्त्वाचे आहे आणि काय नाही, यावर विचार करून योग्य निर्णय घ्या.
आपल्या आयुष्यातील रिकाम्या गोष्टी ओळखणं आणि त्यातून बाहेर पडणं हे मानसिक आरोग्यासाठी आवश्यक आहे. मानसशास्त्रानुसार, अनावश्यक गोष्टी टाळल्याने आपला आत्मविश्वास वाढतो, मानसिक शांतता मिळते आणि आयुष्य अधिक आनंदी होतं. योग्य गोष्टींमध्ये वेळ घालवा, नकारात्मकतेपासून दूर राहा आणि स्वतःसाठी अर्थपूर्ण जीवन जगा.
धन्यवाद!
गोळ्या घेण्यापेक्षा मानसिक समस्येतून बाहेर पडण्यासाठी ‘आपलं मानसशास्त्र’ ची मदत घ्या.
क्लिक करा 