आयुष्याबद्दल प्रत्येकाला काहीतरी विशिष्ट कल्पना असते. ‘आपल्याला हवं असलेलं’ आणि ‘आयुष्य जसं आहे’ यामध्ये नेहमीच मोठी दरी असते. आपण स्वतःसाठी काही स्वप्नं बाळगतो, ध्येय आखतो, योजना तयार करतो; पण प्रत्यक्षात घडणाऱ्या घटना, आपल्या निर्णयांवर आणि आपल्या नियंत्रणावर अवलंबून नसतात. अशा वेळी, अपेक्षा आणि वास्तव यामधील अंतर स्वीकारणे हेच खरे मन:स्वास्थ्याचे लक्षण आहे.
अपेक्षा आणि वास्तव यातील अंतर
बालपणी आपल्याला वाटते की, आपण मोठं झाल्यावर सर्व काही आपल्याला हव्या तशा पद्धतीने घडेल. आपण निवडलेलं शिक्षण, नोकरी, घर, कुटुंब, आनंद… हे सर्व आपल्या कल्पनांनुसार असेल. पण जसजसं वय वाढतं, तसतसं आयुष्याचे वेगवेगळे पैलू समोर येतात. यामध्ये आर्थिक अडचणी, नोकरीतील अपयश, संबंधांमधील तणाव, आणि आरोग्याच्या समस्या अशा अनेक गोष्टी येऊ शकतात.
का होतं असं?
आयुष्य हे कायम बदलत असतं. आपण कितीही नियोजन केलं, तरीही काही गोष्टी आपल्या हातात नसतात. त्यातच, आपल्या अपेक्षा कधी कधी अतिशयोक्तीपूर्ण असतात. आपण परिपूर्णतेचा पाठलाग करतो, आणि म्हणूनच छोट्या त्रुटीही मोठ्या अडचणीसारख्या भासतात.
१. परिस्थितीवर नियंत्रण नसणे:
आपण कितीही प्रयत्न केले, तरी बाह्य घटकांवर नियंत्रण ठेवणं अशक्य आहे. उदा. निसर्गाची परिस्थिती, इतर लोकांची वागणूक, किंवा अचानक उद्भवणाऱ्या समस्या.
२. असंख्य पर्यायांमुळे अस्थिरता:
आजच्या काळात उपलब्ध असलेल्या पर्यायांनी आयुष्य अधिक गोंधळलेले आहे. आपण काही निवडत असतो, तेवढ्यात दुसरा पर्याय आपल्याला अधिक आकर्षित करू शकतो. हे संभ्रम आपल्या समाधानावर परिणाम करतं.
३. समाजाची अपेक्षा आणि दबाव:
समाज, कुटुंब, मित्र, सोशल मीडियावर दिसणाऱ्या गोष्टी आपल्याला सतत सांगत असतात की, आपण अजून अधिक चांगले करायला हवे. त्यामुळे आपली स्वतःची स्वप्नं आणि समाजाच्या अपेक्षा यामध्ये संघर्ष होतो.
याचे मानसिक आरोग्यावर होणारे परिणाम
आपल्याला जसं हवंय तसं आयुष्य न मिळाल्यामुळे निराशा, चिंता, किंवा उदासीनता येऊ शकते. पराभवाचा अनुभव आला, की मन कोसळतं, आपल्याला अपयशी वाटू लागतं. काही वेळा, लोक इतरांच्या आयुष्याशी तुलना करून स्वतःला कमी समजू लागतात. हे सगळं मानसिक आरोग्यावर खोलवर परिणाम करतं.
यातून बाहेर पडण्यासाठी काय करावे?
अपेक्षा आणि वास्तव यातील अंतर पेलण्याचा मार्ग म्हणजे परिस्थितीला स्वीकारणं आणि त्यातून सकारात्मक दृष्टिकोन ठेवणं.
१. स्वीकारात्मकता:
आयुष्य कधीही पूर्णपणे आपल्या नियोजनानुसार चालत नाही, हे स्वीकारणे खूप महत्त्वाचे आहे. स्वीकारात्मकता म्हणजेच आपण ज्या गोष्टी बदलू शकत नाही त्या शांतपणे मान्य करणं.
२. लवचिक दृष्टिकोन:
आयुष्यात अडथळे आले, तर ते एका संधीसारखे पाहण्याची सवय लावा. अडचणींमुळे आपली पात्रता वाढते, आणि नवीन कौशल्य शिकण्याची संधी मिळते.
३. समाधानी राहणे:
“अर्धा कप रिकामा आहे” यापेक्षा “अर्धा कप भरलेला आहे” असा विचार करा. जीवनात जे आहे त्यासाठी कृतज्ञता बाळगा. कृतज्ञतेमुळे मानसिक समाधान वाढतं.
४. वास्तववादी अपेक्षा ठेवा:
आपल्या क्षमतेनुसार ध्येय ठेवा. परिपूर्णतेच्या मागे धावण्याऐवजी, प्रगतीवर लक्ष केंद्रित करा.
५. स्वतःशी संवाद साधा:
आपल्या भावनांशी प्रामाणिक राहा. आपल्याला काय वाटतंय, कोणत्या गोष्टी त्रास देत आहेत, याचा विचार करा. स्वतःला समजून घेणं मानसिक आरोग्यासाठी फायदेशीर ठरतं.
६. योग्य व्यक्तीकडून मदत घ्या:
कधी कधी आपल्याला एकटेच सगळं सांभाळणं अवघड जातं. अशा वेळी मानसिक आरोग्य तज्ज्ञांचा सल्ला घेणं फायदेशीर ठरतं.
जीवनाचा खरा अर्थ शोधणे
“आपल्याला जसं हवंय तसं आयुष्य नसणं” याचा अर्थ हे आयुष्य निरर्थक आहे असं नाही. आयुष्याचा अर्थ हा नेहमी आपल्या नियंत्रणात असणाऱ्या गोष्टींवर केंद्रित असतो. आपण ज्या अनुभवातून जातो, त्यातून आपण शिकतो, आणि त्याचं सार्थक करतो.
लेखनाचा अंतिम विचार
आयुष्य कधीच आपल्याला हवं तसं नसतं. पण त्याचा अर्थ असा नाही की, आपण जे काही करतो त्याला काही किंमत नाही. वास्तविकता स्वीकारून, त्यातून योग्य गोष्टी साध्य करण्यासाठी प्रयत्न करणं हाच यशाचा खरा मार्ग आहे. आपली वाटचालच महत्त्वाची आहे; अंतिम लक्ष्य नाही.
“स्वप्न पाहणं बंद करू नका, पण वास्तवाचं भान ठेवून त्या स्वप्नांना साध्य करण्याचा प्रयत्न करा.”
धन्यवाद!
गोळ्या घेण्यापेक्षा मानसिक समस्येतून बाहेर पडण्यासाठी ‘आपलं मानसशास्त्र’ ची मदत घ्या.
लेख वाचून खुप छान वाटले मनाला एक शांतता वाटली 😌🙏