दिवसभरातील काही क्षण फक्त स्वतःसाठी ठेवा – हा सल्ला आपण अनेकदा ऐकतो, परंतु तो खरोखर किती महत्त्वाचा आहे, हे अनेकांना ठाऊक नसते. आजच्या ताणतणावाच्या आणि धावपळीच्या जीवनात स्वतःसाठी काही क्षण राखून ठेवणे हे केवळ आराम मिळवण्यासाठी नाही, तर मानसिक स्वास्थ्यासाठी देखील अत्यंत गरजेचे आहे. समाजात आपल्या जबाबदाऱ्यांच्या ओझ्याखाली आपण स्वतःला विसरत चाललो आहोत. यामुळे मन:स्वास्थ्य बिघडत जाते, अस्वस्थता वाढते, तणावाचे प्रमाण वाढते, आणि अखेरीस त्याचे परिणाम आपल्या शरीरावरही होतात.
आपल्या आयुष्यातील दिवसभरातील काही क्षण जर आपण स्वतःसाठी राखून ठेवले, तर त्याचा सकारात्मक परिणाम आपल्या मानसिक आणि शारीरिक आरोग्यावर होतो. आपल्या दैनंदिन जीवनात असे छोटे-छोटे क्षण शोधून त्याचा आनंद घेणं आवश्यक आहे. खाली दिलेले काही मुद्दे यासाठी आपल्याला प्रेरणा देतील.
१. स्वतःची ओळख आणि आत्म-चिंतन
दिवसभरातील काही क्षण स्वतःसाठी राखून ठेवण्याचे सर्वात मोठे फायदे म्हणजे स्वतःला ओळखणे आणि आत्म-चिंतन करणे. दिवसाची सुरुवात आणि शेवट स्वतःला काही वेळ देऊन केली, तर त्यातून आपल्या विचारांना मार्ग मिळतो. आपण काय आहोत, आपले गुण-दोष काय आहेत, आपल्याला कुठे सुधारणा करायची आहे – या गोष्टी आपल्याला स्वतःच समजू शकतात. हा आत्म-चिंतनाचा प्रवास आपल्याला मानसिक शांती देतो.
२. तणाव कमी होतो
तणाव हा आजच्या जीवनाचा एक मोठा भाग बनलेला आहे. कामाच्या दबावात, कौटुंबिक जबाबदाऱ्यांमध्ये, आर्थिक प्रश्नांमध्ये तणाव वाढत जातो. असे क्षण स्वतःसाठी राखल्यास आपल्याला तणावाशी सामना करण्याची ताकद मिळते. दिवसभरात पाच-दहा मिनिटे घेत स्वतःला रिलॅक्स करा. यासाठी ध्यानधारणा किंवा श्वसनाच्या क्रियांचा वापर करू शकता. हा ताण कमी करण्याचा आणि मनःशांती मिळवण्याचा सर्वोत्तम मार्ग आहे.
३. आनंद शोधणे आणि आत्मविश्वास वाढवणे
स्वतःसाठी वेळ काढल्यामुळे आपल्याला आनंद कसा शोधायचा, हे शिकता येते. आपले छंद, आवड, जी गोष्ट आपल्याला शांती देते – त्यात थोडा वेळ घालवा. मग ती चित्रकला असो, संगीत ऐकणे असो, लेखन असो किंवा काहीही असो. ही छोटीशी मजा आपल्याला एक वेगळा आनंद देते. यामुळे आत्मविश्वासही वाढतो. आपल्याला जेव्हा स्वतःसाठी वेळ मिळतो, तेव्हा आपल्याला आपल्या क्षमतांचा पुनःप्रत्यय येतो.
४. नातेसंबंध सुधारण्यास मदत होते
जेव्हा आपण स्वतःला वेळ देतो, तेव्हा आपल्या नातेसंबंधातही त्याचा सकारात्मक प्रभाव पडतो. सततच्या संवादातून आणि नातेसंबंधात वेळ न घालवल्यामुळे नात्यात अंतर येऊ शकते. स्वतःसाठी वेळ घेतल्याने आपण मानसिकरीत्या ताजेतवाने होतो, आपली चिडचिड कमी होते आणि दुसऱ्यांसोबत संवाद साधताना सहानुभूती आणि संयम बाळगणे सहजशक्य होते.
५. शारीरिक आणि मानसिक आरोग्यावर परिणाम
स्वतःसाठी वेळ राखल्याने आपले मानसिक स्वास्थ्यच नव्हे तर शारीरिक स्वास्थ्यही सुधारते. ताणतणावामुळे अनेक शारीरिक आजार जसे की रक्तदाब, हृदयाचे आजार, वजन वाढणे इ. होऊ शकतात. पण थोडा वेळ स्वतःला दिल्याने हे सर्व कमी होते. मन शांतीत असल्याने शरीरावर ताण कमी पडतो, त्यामुळे शरीराच्या इतर कार्यक्षमतेत सुधारणा होते.
६. प्रेरणा आणि सृजनशीलता वाढवणे
दिवसभरातील काही वेळ स्वतःसाठी काढल्यास आपल्याला स्वतःच्या विचारांवर विचार करण्यास वाव मिळतो. नवीन कल्पना सुचतात, समस्यांवर नवे उपाय सापडतात. यामुळे आपली सृजनशीलता वाढते. आत्म-चिंतनाच्या या क्षणातून आपल्याला स्वतःच्या कामाबद्दल नवी प्रेरणा मिळते, ज्यामुळे आपला कामात उत्साह टिकून राहतो.
७. आपल्या जीवनात स्थैर्य आणणे
मन शांत असले की जीवनात स्थैर्य येते. हे स्थैर्य आपण स्वतःसाठी वेळ दिल्यामुळेच येऊ शकते. जेव्हा आपण स्वतःच्या विचारांवर, इच्छांवर, ध्येयांवर लक्ष केंद्रित करतो, तेव्हा आयुष्यातील गोंधळ कमी होतो. मन स्थिर होते आणि आपण आपल्या निर्णयांमध्ये ठाम राहतो.
कसे कराल हा बदल?
तुमच्या दैनंदिन जीवनात काही छोटे-छोटे बदल करून स्वतःसाठी वेळ राखता येऊ शकतो. यासाठी काही उपाय खाली दिलेले आहेत:
१. सकाळची सुरुवात स्वतःसाठी करा: दिवसाची सुरुवात काही मिनिटे शांततेत ध्यान करून करा. हे तुमच्या दिवसाला एक स्थिरता देईल.
२. कमी वेळेसाठी सोशल मीडियाचा वापर करा: सोशल मीडियावर जास्त वेळ घालवणे टाळा. त्याऐवजी तो वेळ स्वतःच्या आवडत्या गोष्टींमध्ये घालवा.
३. छोटी विश्रांती घ्या: कामाच्या दरम्यान छोट्या-छोट्या विश्रांती घ्या. यामुळे मन ताजेतवाने राहते आणि कामात ऊर्जा टिकते.
४. रात्रीचे १० मिनिटे स्वतःसाठी ठेवा: दिवसातील चांगल्या वाईट घटनांचा आढावा घेण्यासाठी रात्री काही मिनिटे स्वतःला द्या.
५. ध्यान आणि श्वसन क्रिया: ध्यान आणि श्वसन क्रिया केल्याने मन शांत होते. यामुळे तुम्हाला दिवसभर ताजेतवाने वाटेल.
दिवसभरातील काही क्षण स्वतःसाठी राखून ठेवणे हे फक्त शारीरिक विश्रांतीसाठी नसून मानसिक, भावनिक आणि आत्म-तृप्तीसाठीदेखील आवश्यक आहे. प्रत्येकाने आपल्या जीवनात असे काही क्षण नक्कीच ठेवायला हवेत. आजच याचा प्रयोग करून बघा, तुम्हाला फरक नक्कीच जाणवेल. आपल्या जीवनातील साध्या गोष्टींतही आनंद मिळू लागेल, तुमचं मन प्रसन्न राहील, आणि तुम्हाला जीवनाचा अर्थ सापडेल.
धन्यवाद!
गोळ्या घेण्यापेक्षा मानसिक समस्येतून बाहेर पडण्यासाठी ‘आपलं मानसशास्त्र’ ची मदत घ्या.