स्वतःकडे पाठ फिरवून कोणाकडेही केलेली आशा दुःखच देते.

आपण जेव्हा आपल्या मनात एक ठराविक अपेक्षा घेऊन इतरांकडे पाहतो, तेव्हा आपल्या जीवनात त्यातून एक प्रकारचा अवास्तव आशेचा स्रोत निर्माण होतो. हे असे एक आंतरविरोधी तत्व आहे, जिथे आपण स्वतःच्या गरजांकडे दुर्लक्ष करून दुसऱ्याकडे सुखाचा शोध घेत असतो. हा शोध बहुतेकदा आपल्याला अपेक्षित उत्तरं देत नाही, आणि अशावेळी आपणच दुःखी होतो. जीवनात कधीकधी अशी परिस्थिती येते, जेव्हा आपल्या अपेक्षा इतरांकडून पूर्ण न झाल्यामुळे आपण वैफल्यग्रस्त होतो आणि स्वतःलाच दोष देतो.

या लेखात आपण ‘स्वतःकडे पाठ फिरवून कोणाकडेही केलेली आशा दुःखच देते’ या तत्वाचा अर्थ आणि त्याचे मनावर होणारे परिणाम यावर चर्चा करूया.

अपेक्षा आणि प्रत्यक्षता

आपल्या दैनंदिन जीवनात इतरांवर अवलंबून असण्याची गरज भासते. उदाहरणार्थ, आपल्या कुटुंबातील व्यक्ती आपल्याला आधार देतील, मित्र आपल्याला समजून घेतील, आणि सहकारी आपले काम सुलभ करतील अशी अपेक्षा असते. मात्र या अपेक्षांना प्रत्यक्षात किती प्रमाणात उत्तर मिळते, हे अनिश्चित असते. आपण ज्या प्रमाणात त्या व्यक्तीकडे आशेने पाहतो, त्या प्रमाणातच निराशेचा धोका वाढतो. कारण दुसरी व्यक्ती कधीही आपल्या आशा पूर्ण करण्यासाठी बांधिल नसते. ती तिच्या जीवनात स्वतःच्या समस्यांमध्ये व्यग्र असू शकते.

आपली प्रत्येक अपेक्षा पूर्ण होईल अशी नाही, आणि जेव्हा आपली ही अपेक्षा पूर्ण होत नाही, तेव्हा आपल्याला मोठा मानसिक धक्का बसतो. हे असे आहे की, आपण एखाद्या गडावर उभे राहून दुसऱ्याच्या मदतीची वाट पाहत आहोत, पण ती व्यक्ती आपल्या मदतीसाठी येत नाही. त्याऐवजी, आपण स्वतःच्या गडावर मजबूत असलो असतो, तर तोच आधार आपल्याला मिळाला असता.

अवास्तव आशा : स्वतःच्या मूल्यांकनाची कमतरता

आपण जेव्हा सतत इतरांकडून आनंद किंवा आधार शोधत असतो, तेव्हा आपल्या स्वतःच्या आत्मविश्वासाला बाधा पोहचते. स्वतःला कमी लेखणे, दुसऱ्यांची प्रशंसा मिळावी म्हणून स्वतःची किंमत कमी करणे ही एक वाईट प्रवृत्ती आहे. यामुळे आपल्याला स्वतःबद्दल नकारात्मक भावना निर्माण होतात आणि त्याचवेळी आपला आत्मसन्मानही खालावतो.

आपल्या स्वतःच्या मूल्यांकनाची कमतरता असणारी व्यक्ती दुसऱ्यांच्या स्वीकृतीवर अवलंबून असते. तिच्या सुखाचे सूत्र दुसऱ्यांच्या हातात जाते, आणि परिणामी, ती व्यक्ती दुःखात अधिक अस्थिर होते.

आश्रितता आणि निराशा

आशेची ही आश्रितता म्हणजेच Dependency, ज्यामुळे आपण आपल्या आत्मशक्तीकडे दुर्लक्ष करतो. ही मानसिकता आपल्याला निराशा आणि असमाधानाच्या गर्तेत नेऊ शकते. कोणावर अवलंबून राहण्याने एक प्रकारची मानसिक गुलामगिरी निर्माण होते, ज्यामुळे आपल्या मानसिक आरोग्यावर नकारात्मक परिणाम होतो. कधी कधी ही निराशा खूपच खोलवर रुजते आणि आपल्या आयुष्यावर विपरीत प्रभाव टाकते.

आपण जेव्हा दुसऱ्यांच्या मदतीची किंवा स्वीकृतीची वाट पाहतो, तेव्हा तोच काळ आपल्याला आपल्या क्षमता आणि गुणांचे मूल्यांकन करण्यासाठी वापरता येतो. आपण स्वतःच्या अंगी असलेल्या गुणांना विकसित करून आत्मविश्वासाने परिपूर्ण होऊ शकतो, परंतु त्यासाठी स्वतःकडे पाहण्याची गरज असते.

स्वतःकडे पाठ फिरवण्याचे परिणाम

स्वतःकडे पाठ फिरवून आपण अनेक वेळा दुसऱ्याच्या मतांवर अवलंबून राहतो, आणि परिणामी, आपली स्वतःची ओळख हरवते. आपण काय आहोत, काय करू शकतो हे जाणून घेण्याऐवजी दुसऱ्यांच्या दृष्टिकोनातून आपली किंमत ठरवतो. हे आपल्याला एक अस्थिर आणि आत्मकेंद्री व्यक्ती बनवते. ज्यामुळे आपल्या संबंधांमध्ये समस्यांचा उद्भव होऊ शकतो, कारण इतरांच्या मदतीवर अवलंबून असलेली व्यक्ती स्वयंपूर्ण नसते, आणि ती निरंतर अपेक्षांनी इतरांना बांधून ठेवते.

आपण स्वतःच्या उद्दिष्टांची पूर्तता स्वतःच्या क्षमतांवर अवलंबून होऊ देतो तेव्हा मानसिक समाधान प्राप्त होते. स्वतःवर विश्वास ठेवणे म्हणजे बाहेरून मिळणाऱ्या स्वीकाराची आणि आधाराची गरज कमी करणे होय. जेव्हा आपण स्वतःवर विश्वास ठेवतो, तेव्हा आपली आंतरिक शक्ती प्रकट होते आणि आपल्याला आत्मनिर्भरतेचा मार्ग सापडतो.

स्व-स्वीकृतीचा महत्त्व

दुसऱ्यांच्या स्वीकृतीपेक्षा स्वतःला स्वीकृती देणे हे मानसिक सुखाचे खरे रहस्य आहे. जेव्हा आपण स्वतःला स्वीकृती देतो, तेव्हा आपले आयुष्य अनेक समस्यांपासून मुक्त होते. स्वतःची ओळख निर्माण करण्याची क्षमता आपल्याला स्व-स्वीकृतीद्वारे मिळते. यामुळे आपली अपेक्षांची पातळी दुसऱ्यांच्या आधारे ठरण्याऐवजी, आपल्या स्वतःच्या मूल्यांवर आधारित होते.

स्व-स्वीकृतीमुळे आपली नकारात्मकता कमी होते, आपल्यात आत्मविश्वास वाढतो, आणि जीवनातील समस्यांकडे बघण्याची दृष्टी बदलते. आपल्याला जाणवते की आपण स्वतःच्या मनःशक्तीनेच आपल्या सुखाचे, दुःखाचे कारण होऊ शकतो.

स्वतःला ओळखून मार्गक्रमण

दुसऱ्यांच्या आधारावर न राहता, स्वतःच्या आत्मशक्तीवर विसंबून राहण्याची कला शिकणे आवश्यक आहे. यामुळे आपण आपल्या आयुष्यात सकारात्मक बदल घडवू शकतो. स्वतःच्या निर्णयांना, स्वतःच्या विचारांना महत्त्व देणे, म्हणजेच स्वतःच्या मार्गावर चालण्याचे सामर्थ्य मिळवणे.

स्वतःला ओळखून स्वतःच्या मार्गाने जाणे म्हणजेच जीवनाचा खरा अर्थ आहे. प्रत्येकाने स्वतःच्या मनाच्या गुंत्यांना ओळखून, स्वतःच त्याचे उत्तर शोधावे. जीवन हे एक अनमोल दान आहे, ज्यामध्ये प्रत्येकाने आपली ओळख निर्माण करून समाधानाच्या मार्गावर प्रवास करावा.

“स्वतःकडे पाठ फिरवून कोणाकडेही केलेली आशा दुःखच देते” हे तत्व हेच दर्शवते की आपण इतरांवर अवलंबून असण्याची आवश्यकता नाही. जीवनात स्वतःचे मूल्य ओळखणे, स्वतःची ताकद ओळखणे आणि त्या आधारावरच आपले निर्णय घेणे, हाच खरा समाधानाचा मार्ग आहे.

धन्यवाद!