माणसा माणसांमध्ये जास्त गुंतून पडू नका, कारण…

आजच्या आधुनिक जगात, माणसाचे जीवन दिवसेंदिवस अधिक गुंतागुंतीचे आणि तणावग्रस्त होत चालले आहे. लोकांशी संवाद साधताना, त्यांच्याशी जुळवून घेताना, आपण स्वतःला कधी हरवून बसतो, हे लक्षातही येत नाही. माणूस हा सामाजिक प्राणी असल्याने त्याला इतर लोकांशी जोडून राहण्याची आवश्यकता असते. मात्र, माणसामाणसांत जास्त गुंतून पडल्याने आपल्यावर होणारा मानसिक ताण वाढू शकतो, आत्मविश्वास घटू शकतो, आणि मनःशांती हरवू शकते.

या लेखामध्ये आपण याच विषयावर थोडं अधिक विचार करणार आहोत – माणसामाणसांत जास्त गुंतल्याने काय परिणाम होतात आणि त्यापासून आपण स्वतःला कसे दूर ठेऊ शकतो.

१. स्वतःची ओळख हरवण्याची भीती

माणूस जेव्हा खूप जास्त इतरांच्या विचारांत गुंतून पडतो, तेव्हा त्याच्या स्वतःच्या विचारांचा, भावनांचा, इच्छांचा आवाज मावळू लागतो. त्याचं स्वतःचं मत, स्वतःच्या निर्णयांचा आधार कमी होतो. प्रत्येक व्यक्तीची विचारसरणी, आवडीनिवडी वेगवेगळ्या असतात. परंतु इतरांच्या मतांमध्ये अडकून राहिल्यास, आपल्याला आपल्या अस्सल स्वभावाचा विसर पडू लागतो. हळूहळू आपण इतरांना खूश करण्यासाठी आपल्या इच्छा, विचार, स्वप्नं यांना बाजूला ठेवायला लागतो.

याचा अर्थ असा नाही की आपण इतरांना महत्त्व देऊ नये. पण इतरांच्या विचारांमध्ये स्वतःला हरवून बसणं हे निश्चितच धोकादायक आहे. आपलं मन इतरांच्या अपेक्षांतून आपली ओळख शोधू लागल्यावर, आपला आत्मविश्वास कमी होतो.

२. मानसिक ताण वाढण्याचा धोका

आपल्याकडे मनुष्य स्वभावानुसार प्रत्येक गोष्ट परफेक्ट करण्याची एक प्रवृत्ती असते. पण जेव्हा आपण सतत इतरांच्या अपेक्षांमध्ये स्वतःला गुंतवतो, तेव्हा त्यातून आलेला ताण वाढतो. प्रत्येकाला खूश करणं कधीही शक्य नाही; तसं करायचा प्रयत्न करताना मनावर मोठं ओझं येतं. माणसाने कितीही प्रयत्न केला तरी काही लोकांचा रोष, काहींचं नापसंती, आणि काहींचा नकार हाच आपला वाटा असतो.

विशेषतः जेव्हा आपण जवळच्या माणसांच्या भावनांमध्ये गुंतून जातो, तेव्हा त्यांच्या आयुष्यातील समस्या, त्यांचा राग, त्यांच्या अपेक्षा हे सर्व गोष्टी आपल्याला प्रभावित करतात. यातूनच मानसिक ताण वाढतो. अशा वेळी स्वतःची चिंता आणि इतरांची चिंता यांच्यातील समतोल राखणं अवघड होऊन जातं. त्यामुळे मानसिक आरोग्य बिघडू शकतं.

३. आपल्याकडून वापरलं जाण्याची शक्यता

खूप जास्त इतरांमध्ये गुंतणारा माणूस हळूहळू आपल्याला त्यांच्याच आधारावर अवलंबून ठेवू लागतो. इतरांच्या मदतीसाठी धावून जाणं चांगलं आहे, परंतु सतत दुसऱ्यांसाठी उपलब्ध असणं आपल्याकडून इतरांनी फक्त उपयोग करून घेण्यासाठी आपली गरज म्हणून पाहण्याची प्रवृत्ती वाढवू शकतं. जिथे आपली गरज असेल तिथे लोक आपल्याला जवळ घेतात, पण जिथे नाही, तिथे सोडून देतात.

जास्त लोकांमध्ये गुंतल्याने आपल्याला याच गोष्टीचा अनुभव येऊ शकतो. त्यामुळे आपल्या जीवनातील शांती आणि समजूतदारपणा हरवू शकतो.

४. आपले निर्णय गमावण्याची शक्यता

जेंव्हा माणसाला इतरांच्या मतावर जास्त अवलंबून राहायचं असतं, तेव्हा तो स्वतःचे निर्णय घेण्यात अडखळू लागतो. सतत इतरांचे निर्णय स्वीकारताना स्वतःच्या निर्णय क्षमतेवरही परिणाम होतो. सतत इतरांच्या मान्यतेची गरज असणं हे एक मानसिक गुंतागुंत निर्माण करणारं आहे.

आखिरकार, अशा परिस्थितीत माणूस स्वतःच्या जीवनातील महत्वाचे निर्णय इतरांच्या सल्ल्यानुसार घेतो आणि तेव्हा तो स्वतःच्या निर्णयक्षमतेची किंमत हरवून बसतो.

५. एकाकीपणाची भावना

जरी आपण सतत लोकांमध्ये असलो, तरी एकाकीपणाची भावना कधीही संपुष्टात येत नाही. माणूस मनाने शांत आणि समाधानी असेल, तरच त्याला एकाकीपणा वाटत नाही. मात्र जेव्हा आपण सतत इतरांमध्ये गुंततो, तेव्हा आपल्याला हळूहळू असं जाणवू लागतं की, “कुठे तरी माझी स्वतःचीच हरवलेली ओळख शोधायची आहे.”

यावर उपाय काय?

१. स्वतःला समजून घेण्याचा प्रयत्न करा

स्वतःच्या भावनांवर, विचारांवर आणि इच्छांवर लक्ष केंद्रित करणं अत्यंत आवश्यक आहे. स्वतःच्या गरजांची, मनाच्या भावना आणि विचारांची जाणीव ठेवून आपण स्वतःला समजून घेऊ शकतो. रोज काही वेळ शांतता साधायला किंवा स्वतःसोबत थोडा वेळ घालवायला हवा.

२. मनाची स्पष्टता ठेवा

आपल्या जीवनात काय महत्त्वाचं आहे, कोणत्या गोष्टी आपल्याला आनंद देतात, याचा विचार करा. इतर लोकांमध्ये जास्त गुंतणं यापेक्षा आपण आपल्या आनंद, शांतता आणि जीवनातील उद्दिष्टांवर लक्ष केंद्रित करणं गरजेचं आहे.

३. “हो” म्हणण्याआधी विचार करा

प्रत्येक वेळी इतरांच्या इच्छा पूर्ण करणं किंवा इतरांच्या अपेक्षांनुसार वागणं गरजेचं नाही. अनेकदा “हो” म्हणण्याआधी आपण आपल्या क्षमता, वेळ, आणि मानसिक स्वास्थ्याचा विचार करायला हवा. “हो” म्हणणं नेहमीच योग्य नसतं, काही वेळा “नाही” म्हणणं आपल्यासाठी मानसिक आरोग्याच्या दृष्टीने लाभदायक ठरू शकतं.

४. सीमारेषा आखा

समाजात राहून देखील स्वतःसाठी ठरवलेल्या सीमारेषांचा आदर राखणं आवश्यक आहे. आपले स्वत्त्व, आपल्या आवडी-निवडी, आणि विचार यांना मान देऊन आपण मर्यादांमध्ये राहायला शिकायला हवं. आपलं मन आणि विचार स्वतःच्या नियंत्रणात ठेवायला हवं.

५. समाधानी राहा

इतरांच्या अपेक्षांपेक्षा स्वतःला समाधानी ठेवण्यासाठी प्रयत्न करा. कुणाचं म्हणणं मान्य करून घेणं आवश्यक असेल तर तेवढंच करा, पण स्वतःसाठी देखील समाधानी राहण्यासाठी वेळ द्या. आपल्या यशाचं मोजमाप इतरांच्या अपेक्षांनी नाही तर आपल्या शांततेने, समाधानाने आणि मानसिक आरोग्याने करायला हवं.

माणसामाणसांत जास्त गुंतल्याने अनेकदा आपली ओळख हरवते, मानसिक ताण वाढतो, आणि आपल्यावर अवलंबून असणाऱ्या लोकांचा भाव वाढतो. म्हणूनच आपण आपल्या आयुष्यात समतोल राखणं गरजेचं आहे. लोकांशी नातं राखताना स्वतःचं मानसिक आरोग्य आणि आनंद देखील जपायला हवा.

स्वतःची ओळख कायम राखून, इतरांसोबत नातं राखता येणं हीच खरी कला आहे. त्यामुळे माणसामाणसांत जास्त गुंतू नका, कारण त्याने तुमचं स्वतःचं अस्तित्व, तुमची स्वतःची शांती हरवण्याची शक्यता असते.

धन्यवाद!

---