आपल्या आयुष्यातील बऱ्याच घडामोडी या आपल्या निर्णयांवर अवलंबून असतात. हे निर्णय नेहमीच सोपे नसतात; कधी होकार देण्याची गरज असते, तर कधी नकार देण्याची. योग्यवेळी होकार आणि योग्यवेळी नकार या दोन गोष्टी आपल्या आयुष्यातील वाटचाल कशी असेल हे ठरवतात. योग्यवेळी घेतलेला निर्णय आपल्याला नवी संधी देऊ शकतो, तर चुकीच्या निर्णयामुळे अनेक अडचणी उद्भवू शकतात. या दोन्ही गोष्टींचा आपल्या मानसिक आरोग्यावर, नातेसंबंधांवर, आणि एकूणच जीवनशैलीवरही खोल परिणाम होतो.
योग्यवेळी होकार देणे: एक संधी मिळवण्याचा मार्ग
कधी कधी आपल्या आयुष्यात काही संधी अशा येतात की त्यांचा होकार देऊन आपण त्यातून काहीतरी नविन शिकू शकतो किंवा काहीतरी भव्य घडवू शकतो. जसे की, एका नवीन नोकरीचे निमंत्रण किंवा एखादा मित्र आपल्याला कुठल्या नवीन प्रकल्पात सामील होण्याचा आग्रह करत असेल. अशावेळी आपल्याला त्या संधीचे महत्त्व ओळखून त्याचा स्वीकार करण्याचा निर्णय घ्यावा लागतो.
उदाहरणार्थ, तुम्हाला एका नवीन शहरात नोकरीची संधी आली आहे. तुम्हाला निर्णय घ्यावा लागतो की हे आव्हान स्वीकारावे का? होकार दिला तर तुम्हाला नवीन अनुभव, नवीन लोक, नवीन जीवनशैली अनुभवायला मिळेल. तुमच्यातील कौशल्यांचा विकास होईल. तुमचं धाडस वाढेल, आणि तुमच्या आत्मविश्वासालाही एक नवी दिशा मिळेल. या निर्णयामुळे तुम्हाला नवी संधी मिळू शकते. या गोष्टींचा तुमच्या एकूणच जीवनावर सकारात्मक परिणाम होतो. योग्यवेळी होकार दिल्याने आयुष्यात संधीचे दरवाजे उघडतात आणि तुम्हाला त्या संधीच्या ओघात एक नवीन प्रवास सुरु करायला मिळतो.
योग्यवेळी नकार देणे: एक संरक्षण
जरी होकार देणे महत्त्वाचे असले, तरी त्याचवेळी नकार देणेही आवश्यक आहे. होकार देणं सोपं असतं, पण नकार देणं थोडं अवघड वाटतं. नकार देण्यामुळे आपण कोणालातरी दुखवणार की काय, आपल्याबद्दल काही वाईट भावना निर्माण होतील का, अशा विचारांत आपण पडतो. पण प्रत्येक संधी स्वीकारणं गरजेचं नसतं; कधी कधी त्याचं नाकारणंही योग्य ठरतं.
उदाहरणार्थ, जर तुम्हाला कोणीतरी अशा काही प्रकल्पात सामील होण्याचं आमंत्रण दिलं असेल ज्यातून तुम्हाला आत्मसंतुष्टी मिळणार नाही, तर तुम्ही तो नकारू शकता. होकार देण्याच्या इच्छेतून आपण कधी कधी आपलं मानसिक आरोग्य धोक्यात घालतो. अशा प्रसंगी, “नाही” म्हणणं महत्त्वाचं असतं. योग्यवेळी नकार देण्याने तुमचा मानसिक आरोग्य सुरळीत राहतं, तुमच्यावर अनावश्यक ताण येत नाही, आणि तुम्ही तुमच्यासाठी योग्य असलेल्या गोष्टींवर लक्ष केंद्रित करू शकता.
होकार आणि नकार यातील समतोल साधणे
आपल्याला आपल्या जीवनातल्या प्रत्येक क्षेत्रात योग्यवेळी होकार आणि योग्यवेळी नकार या दोन गोष्टींत समतोल साधायला शिकावं लागतं. हा समतोल साधणं म्हणजे आपलं अंतर्मन ओळखणं, आपल्या गरजा ओळखणं, आणि निर्णय घेण्याची क्षमता विकसित करणं होय.
आपल्याला कोणत्याही परिस्थितीत होकार किंवा नकार देण्याआधी त्या परिस्थितीचं नीट विश्लेषण करायला हवं. त्या गोष्टीचा आपल्यावर होणारा परिणाम, आपलं मानसिक आरोग्य, आपले ध्येय आणि त्या गोष्टीशी संबंधित सर्व पैलू लक्षात घेऊनच निर्णय घ्यावा.
उदाहरणार्थ, तुम्ही एकाच वेळी अनेक कामं हाती घेत असाल आणि तुम्हाला सर्व कामं एकाच वेळी पूर्ण करण्याची अपेक्षा असली तर ती गोष्ट तुमच्यासाठी हानिकारक ठरू शकते. अशावेळी काही कामांनाही नकार देणं, म्हणजेच त्या जबाबदाऱ्या टाळणं अधिक हितकारक ठरेल.
आश्चर्यचकित करणाऱ्या घटना
कधी कधी योग्यवेळी दिलेला होकार किंवा नकार आपल्या आयुष्यात अनपेक्षित सकारात्मक बदल घडवून आणतो. अनेकदा आपल्याला याची जाणीव होत नाही, पण अशा निर्णयांमुळेच आपल्या जीवनात आश्चर्यचकित करणाऱ्या घटना घडतात. उदाहरणार्थ, योग्यवेळी घेतलेला निर्णय आपल्या आयुष्यात नवा मित्र, सहकारी किंवा आयुष्यभराचा साथीदार घेऊन येऊ शकतो. योग्यवेळी दिलेला नकार आपल्याला अनावश्यक तणावापासून वाचवतो.
एका उद्योजकाने खूप मोठी गुंतवणूक करण्यापासून स्वतःला थांबवले, कारण त्याला त्या व्यवसायातील जोखीम समजली. थोड्या काळाने त्याला एक चांगली आणि सुरक्षित गुंतवणूक संधी मिळाली, ज्यातून त्याला यश मिळाले. योग्यवेळी घेतलेला नकार त्याला योग्य संधीकडे नेतो.
योग्य निर्णयांची कला आत्मसात करणे
योग्यवेळी होकार आणि योग्यवेळी नकार ही कला आत्मसात करणे हे आपल्यासाठी महत्त्वाचं आहे. हे करण्यासाठी आपण काही गोष्टींचा सराव करू शकतो.
१. स्वतःची ओळख – आपल्याला काय हवं आहे आणि काय नको हे ओळखणं गरजेचं आहे. आपले ध्येय, आपली आवड, आणि आपली क्षमता ओळखून निर्णय घेणं सोपं होतं.
२. स्थितीचं मूल्यांकन – एखादी गोष्ट आपल्याला लाभदायक ठरेल का याचं शांतपणे विचार करणं. भविष्यात या निर्णयाचा कसा परिणाम होईल हे लक्षात घेणं आवश्यक आहे.
३. धीराने निर्णय घेणं – होकार किंवा नकार देण्यापूर्वी आवश्यक वेळ घेऊन निर्णय घ्या. घाईत घेतलेले निर्णय कधी कधी आपल्याला नको असलेल्या गोष्टीत अडकवू शकतात.
४. आपल्या निर्णयावर ठाम राहणं – एकदा निर्णय घेतल्यावर त्यावर ठाम राहा. आपला निर्णय योग्य आहे याची खात्री असेल, तर त्यावर दुसऱ्यांच्या मतांमुळे डळमळ होऊ नका.
५. प्रत्येक अनुभवातून शिकणे – आपल्या आयुष्यातील प्रत्येक अनुभव हा आपल्याला काहीतरी शिकवतो. आपले निर्णय आणि त्यांचे परिणाम यांचा अभ्यास केल्याने आपल्याला पुढील निर्णय अधिक योग्यरीत्या घेता येतात.
योग्यवेळी होकार आणि योग्यवेळी नकार ही आपल्यासाठी आश्चर्यचकित करणाऱ्या घटनांची दारं उघडते. ही कला आत्मसात केल्याने आपण आपल्या आयुष्याच्या प्रवाहावर प्रभावी नियंत्रण मिळवू शकतो. योग्यवेळी घेतलेले निर्णय आपल्याला मानसिक समाधान, आत्मविश्वास आणि सुख देतात. आपल्या जीवनाची दिशा ठरवण्यासाठी, स्वतःचं मानसिक आरोग्य सांभाळण्यासाठी आणि नातेसंबंध सुदृढ ठेवण्यासाठी योग्यवेळी होकार आणि योग्यवेळी नकार या दोन्ही गोष्टींत समतोल साधणं महत्त्वाचं आहे.
धन्यवाद!
गोळ्या घेण्यापेक्षा मानसिक समस्येतून बाहेर पडण्यासाठी ‘आपलं मानसशास्त्र’ ची मदत घ्या.