आधुनिक जगात आपलं आयुष्य फार व्यस्त आणि धावपळीचं झालं आहे. या गडबडीत आपल्याला स्वतःची किंमत ओळखण्यास वेळ मिळत नाही. अनेकदा आपलं मानसिक आरोग्य आपल्या नात्यांवर अवलंबून असतं. नातेसंबंध म्हणजेच प्रेम, मैत्री, कुटुंब, सहकारी, हे सगळं आपल्याला आनंद आणि आधार देतं, पण याचं अति अवलंबित्व तुम्हाला कमजोर करू शकतं. म्हणून, स्वतःवर प्रेम करणं हे अत्यंत महत्त्वाचं आहे.
स्वतःवर प्रेम म्हणजे स्वार्थी असणं नाही, तर ते एक प्रकारचं आत्मभान आहे. स्वतःची किंमत ओळखणं, स्वतःचा आदर राखणं आणि स्वतःला मानसिक व भावनिक स्थैर्य देणं म्हणजेच स्वतःवर प्रेम करणं. जेव्हा आपण स्वतःवर प्रेम करतो, तेव्हा दुसरी व्यक्ती आपली कमजोरी बनत नाही, उलट ती व्यक्ती आपल्यासाठी एक आधारस्तंभ ठरते.
स्वतःवर प्रेम करणं म्हणजे काय?
स्वतःवर प्रेम करणं म्हणजे आपण कोण आहोत, आपल्या गुणदोषांसह स्वतःला स्वीकारणं. आपण परिपूर्ण नाहीत, ही जाणीव ठेवूनही स्वतःला सन्मान देणं हे त्यात महत्त्वाचं आहे. अनेक वेळा समाज आणि इतर लोकांकडून आपण आपल्या मूल्यमापनाचा आधार शोधत असतो. परंतु हेच मानसिक आरोग्यासाठी घातक ठरू शकतं. स्वतःचं प्रेम आणि स्वीकृती ही बाह्य गोष्टींवर अवलंबून नसावी, ती आपल्याच आत असावी.
स्वतःवर प्रेम केल्याने दुसरी व्यक्ती तुमची कमजोरी का बनत नाही?
आपण जेव्हा स्वतःवर प्रेम करतो, तेव्हा आपण स्वतःच्या भावनांचा, विचारांचा आणि निर्णयांचा आदर करतो. यामुळे आपल्याला कोणत्याही नातेसंबंधात स्वतंत्र आणि संतुलित राहता येतं. अशा परिस्थितीत दुसरी व्यक्ती आपल्यासाठी हानीकारक ठरण्याची शक्यता कमी असते. खालील काही मुद्दे हे स्पष्ट करतात की, स्वतःवर प्रेम करणं का गरजेचं आहे:
१. भावनिक स्थैर्य मिळवणं:
जेव्हा आपण स्वतःवर प्रेम करतो, तेव्हा आपल्या भावनांचा पूर्ण ताबा आपल्याकडे असतो. आपण कोणत्याही बाह्य घटकांवर अवलंबून राहत नाही. यामुळे दुसऱ्या व्यक्तीच्या भावनात्मक बदलांमुळे आपल्यावर होणारा परिणाम कमी होतो. आपण शांत आणि स्थिर मनाने निर्णय घेऊ शकतो.
२. निर्णयक्षमता सुधारते:
स्वतःवर प्रेम केल्याने आपली विचारशक्ती आणि निर्णयक्षमता बळकट होते. आपण कोणतेही निर्णय घेताना दुसऱ्याच्या प्रभावाखाली न येता स्वतःच्या इच्छेने निर्णय घेतो. अशा वेळी दुसऱ्या व्यक्तीचे मत किंवा कृती आपल्यासाठी दबाव निर्माण करत नाहीत.
३. अपेक्षांचे ओझे कमी होतं:
नातेसंबंधांमध्ये अपेक्षा असणं हे नैसर्गिक आहे, परंतु जेव्हा या अपेक्षांवर आपण अवलंबून राहतो, तेव्हा त्या आपल्यासाठी त्रासदायक ठरू शकतात. स्वतःवर प्रेम करणारी व्यक्ती दुसऱ्याकडून फार अपेक्षा करत नाही. यामुळे नात्यांमध्ये निराशा येण्याची शक्यता कमी होते, कारण त्या व्यक्तीला आपली ओळख आणि समाधान दुसऱ्यांवर अवलंबून नसते.
४. स्वतंत्रता आणि आत्मनिर्भरता मिळते:
स्वतःवर प्रेम करणारी व्यक्ती स्वतःच्या निर्णयांमध्ये आणि क्रियाकलापांमध्ये स्वतंत्र असते. तिला कोणत्याही परिस्थितीत दुसऱ्यावर अवलंबून राहण्याची गरज वाटत नाही. हेच स्वतंत्रपणे विचार करणं आणि कृती करणं तिच्या व्यक्तिमत्त्वाला अधिक सक्षम बनवतं.
५. नकारात्मकता टाळता येते:
स्वतःवर प्रेम करणं म्हणजे दुसऱ्या व्यक्तीकडून सततच्या मान्यतेची किंवा प्रशंसेची गरज न ठेवणं. यामुळे नकारात्मक विचार, असुरक्षितता आणि इतरांशी तुलना करण्याची प्रवृत्ती कमी होते. आपल्याला दुसऱ्याचं मत आपल्याबद्दल काय आहे यापेक्षा स्वतःच्या विचारांचं महत्त्व अधिक वाटतं.
दुसरी व्यक्ती कमजोरी का बनू शकते?
दुसऱ्या व्यक्तीवर अति अवलंबून राहणं अनेक वेळा नकारात्मक परिणाम होऊ शकतो. जेव्हा आपली स्वतःची ओळख दुसऱ्यांवर अवलंबून असते, तेव्हा त्यांची प्रत्येक कृती आपल्यावर प्रभाव टाकते. त्यांच्या मतांनी, भावनांनी आणि कृतींनी आपलं मन विचलित होतं. या अवलंबित्वामुळे आपण आपलं भावनिक आणि मानसिक आरोग्य त्यांच्या हाती सोपवतो.
उदाहरणार्थ, एखादं नातं जेव्हा फार गुंतागुंतीचं होतं, तेव्हा त्या नात्यातील व्यक्तीचा विरोध किंवा निराशा आपल्यावर परिणाम करू शकते. आपण अस्वस्थ होतो, मानसिक तणाव वाढतो आणि नकारात्मक विचारांची भर पडते. अशा वेळी आपली भावनिक स्थिरता संपून आपण त्या व्यक्तीच्या विचारसरणीवर पूर्णपणे अवलंबून राहू लागतो.
स्वतःवर प्रेम कसं करावं?
स्वतःवर प्रेम करायला शिकणं ही एक सतत चालणारी प्रक्रिया आहे. त्यासाठी खालील काही उपायांचा अवलंब करता येईल:
१. स्वतःला वेळ द्या:
स्वतःसाठी वेळ काढणं अत्यंत महत्त्वाचं आहे. या वेळेत आपले विचार, भावना आणि उद्दिष्टं यांचं मूल्यांकन करा. स्वतःसोबत वेळ घालवल्याने आपण स्वतःला अधिक चांगल्याप्रकारे ओळखायला शिकतो.
२. स्वतःच्या क्षमतेवर विश्वास ठेवा:
प्रत्येक व्यक्तीमध्ये काही ना काही अद्वितीय क्षमता असते. स्वतःच्या क्षमतेवर विश्वास ठेवल्याने आपल्याला आत्मविश्वास मिळतो आणि आपण दुसऱ्यांच्या प्रभावाखाली न येता स्वतःच्या निर्णयांवर ठाम राहू शकतो.
३. स्वतःला क्षमा करा:
चुका करणं मानवी असतं. परंतु त्या चुका सतत लक्षात ठेवून स्वतःला त्रास देणं योग्य नाही. स्वतःला क्षमा करून पुढे जाणं महत्त्वाचं आहे. अशाने आपली आत्मसन्मान वाढतो आणि मन शांत राहतं.
४. शारीरिक आणि मानसिक
आरोग्याकडे लक्ष द्या: आपलं शरीर आणि मन हे एकमेकांशी निगडीत आहेत. शारीरिक व्यायाम, योग, ध्यानधारणा, आणि पोषणमूल्यांनी युक्त आहार घेतल्याने आपलं मानसिक आरोग्यही चांगलं राहतं.
५. सकारात्मक विचारसरणी जोपासा:
स्वतःविषयी सकारात्मक विचार करणं आणि स्वतःला उत्तेजन देणं हे खूप महत्त्वाचं आहे. जेव्हा आपण स्वतःवर प्रेम करतो, तेव्हा आपले नकारात्मक विचार दूर सारून आपण अधिक आनंदी आणि संतुलित राहू शकतो.
स्वतःवर प्रेम करणं ही एक शक्तिशाली गोष्ट आहे जी आपल्याला मानसिक आणि भावनिक स्थैर्य देते. दुसऱ्या व्यक्तीवर अति अवलंबून राहणं आणि स्वतःच्या विचारांना कमी लेखणं ही कमजोरी असू शकते. परंतु स्वतःवर प्रेम करणं म्हणजे स्वतःची ओळख, सन्मान आणि समाधान प्राप्त करणं. यामुळे कोणत्याही नातेसंबंधात दुसरी व्यक्ती तुमची कमजोरी न बनता, तुमचं बलस्थान ठरते.
धन्यवाद!
गोळ्या घेण्यापेक्षा मानसिक समस्येतून बाहेर पडण्यासाठी ‘आपलं मानसशास्त्र’ ची मदत घ्या.
तुमचे लेख नेहमी जगण्याची प्रेरणा देतात.