आपल्या जीवनात काहीवेळा अशा परिस्थिती येतात जेव्हा आपल्याला वाटते की सर्व काही संपले आहे. मनाच्या खोलवर एक असहाय्यतेची भावना येते आणि आपण जगण्याची आशा सोडून देतो. अशा स्थितीत आपल्यामध्ये काही नकारात्मक बदल घडतात, जे केवळ आपल्याला आतून तोडत नाहीत, तर आपल्याला एकटं, निराश, आणि दु:खी बनवतात. या लेखात आपण या नकारात्मक बदलांबद्दल चर्चा करू.
१. स्वत:कडे पाहण्याच्या दृष्टिकोनात बदल
जेव्हा माणूस जगण्याची आशा सोडतो, तेव्हा त्याचा स्वत:कडे पाहण्याचा दृष्टिकोन बदलतो. आपण आपल्याला कमी लेखायला लागतो आणि आपली स्वत:ची किंमत कमी समजायला लागतो. स्वाभिमान गमावल्यामुळे आत्मसन्मान कमी होतो. जेव्हा आपण स्वत:ला नकारात्मक नजरेत पाहतो, तेव्हा त्या विचारांचा परिणाम आपल्या रोजच्या वागणुकीवर आणि निर्णयांवर होतो.
२. मानसिक तणाव आणि उदासीनता
जगण्याची आशा सोडल्यावर मानसिक तणाव वाढतो आणि उदासीनता वाढीस लागते. एकटे राहण्याची भावना अधिक तीव्र होते आणि आपल्याला सतत काळजी आणि असहाय्यता वाटायला लागते. सततच्या निराशेमुळे आपल्या मनात नकारात्मक विचार वाढतात. आपण स्वतःला एका खोल खाईत सापडल्यासारखे वाटतो, जिथून बाहेर पडण्याचा मार्ग दिसत नाही.
३. स्वत:कडे दुर्लक्ष
जेव्हा माणूस जगण्याची आशा सोडतो, तेव्हा त्याचे स्वत:कडे लक्ष कमी होत जाते. तो आपल्या आरोग्याकडे दुर्लक्ष करतो, त्याच्या खाण्यापिण्याकडे लक्ष देत नाही, आणि व्यायामाकडेही दुर्लक्ष करतो. अशा परिस्थितीत आपल्या शरीरावर आणि मनावर वाईट परिणाम होतो. कधी कधी निराशेच्या काळात व्यक्तीला नीट झोप येत नाही, किंवा सतत झोपावं असं वाटतं. ही असंतुलित जीवनशैली आरोग्यावर परिणाम करत असते.
४. समाजापासून दूर राहणे
जेव्हा माणूस जगण्याची आशा सोडतो, तेव्हा तो समाजापासून दूर राहायला लागतो. मित्रपरिवार, कुटुंब, आणि समाजातील इतरांशी संवाद कमी करतो. एकांतात अधिक वेळ घालवणे हे त्याला सुरक्षित वाटतं, पण हा एकांत त्याच्या मानसिक स्थितीला अधिक चांगला न ठरता, नकारात्मकच ठरतो. एकटेपणा वाढला की मनाच्या ताणात वाढ होते, ज्यामुळे आपण अधिकाधिक निराश होतो.
५. आनंददायी क्रियांमध्ये रस कमी होणे
आपल्याला आनंद देणाऱ्या गोष्टींमध्ये रस गमावणे हे एक प्रमुख लक्षण आहे. एकेकाळी जी गोष्ट आपल्याला आनंद देते, तीच गोष्ट आपण आता टाळायला लागतो. मनोरंजन, कला, संगीत, आणि इतर आवडीच्या गोष्टींमध्ये रस गमावल्यामुळे जीवन रिकामं, नीरस, आणि अर्थहीन वाटू लागतं. हे सर्व लक्षात घेता, स्वत:ला उन्नत ठेवण्याची क्षमता कमी होते आणि उत्साह हरवतो.
६. नकारात्मक विचारांच्या चक्रात अडकणे
जगण्याची आशा सोडल्यावर, माणूस नकारात्मक विचारांच्या चक्रात अडकतो. “काहीही ठीक होणार नाही”, “माझं आयुष्य अर्थहीन आहे”, “कोणालाही माझी गरज नाही”, असे विचार मनात घोंघावायला लागतात. ही विचारचक्र अत्यंत धोकादायक असते, कारण ते आपल्याला अधिकाधिक निराशा आणि नैराश्याकडे घेऊन जाते. अशा विचारांमुळे आपली जगण्याची इच्छा आणखी कमी होते आणि जीवनाच्या कोणत्याही गोष्टीत आपल्याला आनंद मिळत नाही.
७. आत्मविश्वास गमावणे
आशा सोडल्यानंतर आत्मविश्वासही हरवतो. आपण आपल्या क्षमतांवर, आपल्या निर्णयांवर, आणि आपल्या योग्यतेवर विश्वास ठेवणे थांबवतो. आपल्याला वाटते की आपल्याला काहीच जमत नाही आणि आपण कोणालाही आनंद देऊ शकत नाही. यामुळे कोणतेही नवे आव्हान स्वीकारण्याची क्षमता कमी होते, आणि आपण अनिश्चिततेच्या भयानक चक्रात अडकतो.
८. उत्तेजनारहित जीवनशैली स्वीकारणे
जगण्याची आशा सोडल्यावर आपण उत्तेजनारहित जीवनशैली स्वीकारतो. आपल्याला कोणत्याही गोष्टीत आव्हान स्वीकारण्याची इच्छा राहत नाही, आणि आपले आयुष्य एकसुरी, कंटाळवाणं, आणि निष्क्रीय वाटू लागतं. यामुळे आपल्याला अधिक तणाव येतो, कारण उत्तेजनारहित जीवनशैलीत आपण स्वत:ला अजूनच एकाकी, नीरस, आणि अशक्त समजायला लागतो.
९. भावनात्मक अस्थिरता
जगण्याची आशा सोडल्यावर भावनात्मक अस्थिरता निर्माण होते. काहीवेळा आपल्याला अत्यंत दु:खी वाटते, तर काहीवेळा आपण चिडचिड करतो किंवा रडायला लागतो. ही भावनात्मक अस्थिरता आपल्याला असहाय्यतेची भावना देते. तीव्र नकारात्मक भावना आपल्या जीवनावर प्रभाव टाकतात, आणि आपण आपले संयम गमावतो.
१०. भविष्याबद्दल उदासीनता
जेव्हा माणूस जगण्याची आशा सोडतो, तेव्हा त्याचं भविष्याबद्दल काहीच स्वारस्य राहत नाही. त्याला वाटतं की जीवनात पुढे काहीच चांगलं होणार नाही. या उदासीनतेमुळे, तो आपल्या ध्येयांवर, उद्दिष्टांवर काम करणं थांबवतो, आणि त्याचं जीवन एका ठिकाणी ठप्प होतं. या उदासीनतेत तो काहीही करण्यास असमर्थ ठरतो, आणि त्याची इच्छाशक्ती हरवते.
यावर मात करण्यासाठी काय करता येईल?
जगण्याची आशा सोडल्यावर येणाऱ्या नकारात्मक बदलांना सामोरे जाण्यासाठी काही उपाय आहेत. त्यात आत्म-प्रतिबिंब, सकारात्मक दृष्टिकोन विकसित करणं, आणि तज्ज्ञांशी संवाद साधणं यांचा समावेश आहे.
१. भावनात्मक आधार: कुटुंबीय आणि मित्रपरिवाराशी संवाद साधा. आपल्या मनातील गोष्टी मोकळेपणाने त्यांच्यासमोर मांडा. आपल्याला आधार देणारे लोक आपल्या जीवनात आहेत, याची जाणीव होईल.
२. वैयक्तिक काळजी: स्वत:कडे अधिक काळजीपूर्वक पाहा. रोजचे नियमीत व्यायाम, संतुलित आहार, आणि चांगली झोप याकडे लक्ष द्या. यामुळे मानसिक स्थिती सुधारते.
३. सकारात्मक विचार आणि ध्येय ठरवा: जीवनात लहानसहान ध्येय ठरवा, आणि त्याच्या दिशेने पाऊल उचला. आपल्या जीवनात सकारात्मक बदल आणण्यासाठी प्रयत्न करा.
४. व्यावसायिक मदत घ्या: जर आपल्याला असहाय्यता वाटत असेल तर मानसोपचारतज्ज्ञाची मदत घ्या. तज्ज्ञांच्या मार्गदर्शनाने आणि उपचाराने आपण नकारात्मक बदलांवर मात करू शकतो.
५. मनन आणि चिंतन: ध्यान, योग, आणि सकारात्मक चिंतनातून मनावर ताबा मिळवण्याचा प्रयत्न करा. मनात आलेले नकारात्मक विचार थांबविण्यासाठी आणि शांतता मिळविण्यासाठी हे प्रभावी ठरते.
जगण्याची आशा सोडल्यावर होणारे नकारात्मक बदल कधी कधी भयंकर वाटू शकतात. परंतु, हे लक्षात घेणे महत्त्वाचे आहे की, कोणत्याही परिस्थितीतून बाहेर पडता येते. आत्म-समर्थन आणि योग्य मार्गदर्शनाने जीवनात पुन्हा आनंद आणि आशा मिळवता येते. जीवनातील या संघर्षांना सामोरे जाण्याची आपली क्षमता आहे, हे समजून आपण आपल्या मनाचा, विचारांचा आणि जीवनाचा सकारात्मक दृष्टिकोन ठेऊन पुढे जाऊ शकतो.
धन्यवाद!
गोळ्या घेण्यापेक्षा मानसिक समस्येतून बाहेर पडण्यासाठी ‘आपलं मानसशास्त्र’ ची मदत घ्या.