आयुष्यात अनेक गोष्टी असतात ज्या खरेतर सहज साध्य असतात, पण आपल्याला वाटतं की त्या आपल्यासाठी कठीण आहेत. एकदा विचार करून पाहा, तुम्हाला कधी असं वाटलं आहे का की, “हे माझ्याकडून नाही होणार”? मग ते काही नवीन शिकायचं असो, नवीन नाती सांभाळायची असोत, किंवा एखादी जबाबदारी पार पाडायची असो. आपण लहान असताना आपल्याला धाडस असतं, पण जसजसं आपण मोठे होतो, तसे आपल्यात भीतीची भावना वाढीस लागते. हाच मुद्दा शोधण्याचा आपण आज प्रयत्न करू.
स्वतःवर विश्वास न ठेवण्याची कारणं
आपल्याला एखादी गोष्ट साध्य होणार नाही असं वाटण्यामागे अनेक कारणं असतात. काही मुख्य कारणं अशी आहेत:
१. भूतकाळाचे अपयश:
भूतकाळात एखाद्या प्रयत्नात अपयश आलेलं असलं, तर आपल्याला पुन्हा ती गोष्ट करण्याची भीती वाटते. उदाहरणार्थ, शालेय जीवनात जर आपल्याला काही विषयात अपयश आलं असेल, तर तोच विषय आपण मोठे झाल्यावर देखील टाळतो.
२. स्वतःबद्दल कमी आत्मविश्वास:
अनेकांना स्वतःवर पुरेसा विश्वास नसतो. “मी हे करू शकत नाही” हा विचार पक्काच झालेला असतो. त्यामुळे त्या व्यक्तीने केलेल्या कौशल्यांचा उपयोग होऊ शकत नाही.
३. दुसऱ्यांच्या अपेक्षा:
कधीकधी आपल्याला वाटतं की दुसऱ्यांच्या अपेक्षा पूर्ण करणे आपल्यासाठी फार कठीण आहे. दुसऱ्यांच्या अपेक्षा आणि आपले आत्मबळ यामध्ये अंतर असल्याने आपण कोणत्या गोष्टींमध्ये अपयशी होऊ शकतो.
४. समाजातली भीती:
समाजात कसं दिसेल, लोक काय म्हणतील, ही भीती अनेकदा आपल्याला साध्या साध्या गोष्टींपासून दूर ठेवते. दुसऱ्यांच्या मतांना आपण इतका महत्त्व देतो की स्वतःला साधता येणाऱ्या गोष्टींनाही आपण नकार देतो.
मनाची तयारी आणि भीतीची आडवाट
जेव्हा आपण मनातच ठरवून घेतो की ही गोष्ट आपल्याला जमणार नाही, तेव्हा त्या गोष्टीला हात लावण्यापूर्वीच आपण हरतो. भीती ही एक अशी भावना आहे जी आपल्याला वाढू देत नाही, आपली क्षमताच कमी करायला लागते. कोणत्याही गोष्टीत नशीब, मेहनत, परिस्थिती या सर्वांचा वाटा असतो. पण केवळ आपला नकारात्मक दृष्टिकोन हा सुद्धा आपल्याला अपयशाच्या जवळ घेऊन जातो.
सहज जमणाऱ्या गोष्टींचं महत्त्व
काही वेळा आपण त्याच गोष्टींना कठीण समजतो, ज्या खरेतर सहज साध्य असतात. आपल्या भोवतालच्या परिस्थितीत अशा अनेक उदाहरणांचा अनुभव आपल्याला येतो:
१. दैनिक व्यवहार:
प्रत्येकजण रोज उठतो, जेवतो, कामाला जातो, पण एकदा मनाच्या ताणाखाली आला की हे सर्व कठीण वाटू लागतं. पण खरेतर या गोष्टी सहज जमणाऱ्या आहेत.
२. कला आणि क्रीडा:
आपण अनेकदा इतरांच्या कला किंवा क्रीडातल्या कौशल्यांबद्दल विचार करून त्यापासून दूर राहतो. पण त्यातल्या त्यात काही कौशल्यं, जसे की पेंटिंग, स्केचिंग, किंवा शारीरिक व्यायाम, या गोष्टी देखील कठीण वाटतात. मात्र, एकदा सुरु केल्यावर त्या सोप्या वाटतात.
३. नवीन नाती जोडणं:
सामाजिक घडामोडींमध्ये सहभागी होणं, नवीन मित्र जोडणं हे काही लोकांना सहज जमतं. पण ज्यांना हे कठीण वाटतं ते एकटेच राहतात.
यशाचा फॉर्म्युला: आत्मविश्र्वास आणि प्रयत्न
खरे तर साध्या गोष्टींचा साधा फॉर्म्युला आहे: आत्मविश्वास. स्वतःवर विश्वास ठेवा, प्रयत्न करा आणि शिकत राहा. आपण कितीही वेळा प्रयत्न केले तरी अपयश येणारच, पण अपयशातून शिकून आत्मविश्वास वाढतो.
लहान-लहान ध्येय ठरवा: आपण काहीतरी मोठं साध्य करायचा विचार करतो, तेव्हा ते खरंच कठीण वाटू शकतं. म्हणून त्याचं छोटं तुकड्यात विभागून त्याची साधना करा. उदाहरणार्थ, व्यायाम सुरू करायचा असल्यास, थोडा वेळ चालणं सुरू करा आणि हळूहळू ती वेळ वाढवा.
स्वतःला प्रोत्साहन द्या: यशाच्या दिशेने प्रवास करताना छोट्या यशांसाठी स्वतःला कौतुक द्या. आपण जेव्हा स्वतःला सकारात्मकतेने प्रोत्साहन देतो, तेव्हा आपला आत्मविश्वास वाढतो.
भीतीवर मात करा: एखादी गोष्ट करण्यास जी भीती वाटते ती दूर करायला शिका. एका क्षणाला मोठी वाटणारी भीती पुढे हास्यास्पद वाटू शकते. प्रयत्न करा आणि बघा, भीतीचे पंख कसे लोप पावतात.
नवीन दृष्टीकोन
“हे मला जमणार नाही” या विचाराच्या ऐवजी “हे कसं करायचं?” असा विचार करण्याची सवय लावा. मनातल्या प्रश्नांना उत्तरे शोधण्याची जबाबदारी घ्या. आपण जेव्हा “माझ्या साठी हे कठीण आहे” असं म्हणतो, तेव्हा आपण आपले मर्यादा स्वतः ठरवतो. त्या मर्यादा वाढवण्याचा प्रयत्न करा.
शिकायला तयार रहा: प्रत्येक कठीण वाटणाऱ्या गोष्टीसाठी आपल्याला नवीन काहीतरी शिकायला लागतं. त्यात चुका होतील, अपयश येईल, पण शेवटी तेच शिकणं आपल्याला यशाकडे नेईल.
इतरांशी संवाद साधा: जेव्हा आपल्याला एखादी गोष्ट कठीण वाटते, तेव्हा इतरांकडून सल्ला मागा. त्यांचा अनुभव ऐकून आपल्याला नवीन दृष्टिकोन मिळू शकतो.
बदल स्वीकारा आणि धाडस दाखवा
आपल्याला वाटणारं “हे मला अजिबात जमणार नाही” असं असतं तेव्हा त्याच्या मुळाशी जाऊन त्याचा अर्थ समजून घेण्याचा प्रयत्न करा. लहान-लहान पावलं टाका, भीतीवर मात करा, आणि स्वतःवर विश्वास ठेवा. धाडस दाखवून एक पाऊल पुढे टाकल्यावर ती गोष्ट खरंच किती सोपी आहे, हे लक्षात येईल.
सहज साध्य गोष्टींकडे भीती न बाळगता पाहिलं, तर त्या सहजच साध्य होतील. स्वतःवर विश्वास ठेवा, प्रयत्न करा आणि आपण कोणत्याही गोष्टीत यशस्वी होऊ शकतो याची खात्री बाळगा. आणि शेवटी, स्वतःवर प्रेम करा. कारण आपणच आपल्याला प्रेरणा देणारे खरे मार्गदर्शक आहोत.
धन्यवाद!
गोळ्या घेण्यापेक्षा मानसिक समस्येतून बाहेर पडण्यासाठी ‘आपलं मानसशास्त्र’ ची मदत घ्या.