शेवंताची गोष्ट आहे. ती एका साध्या मध्यमवर्गीय कुटुंबातली मुलगी होती, तिचं जीवन सुरळीत चाललं होतं. शिक्षण घेत असताना तिला आपल्या स्वप्नांच्या दुनियेचं नक्षत्र जणू दिसू लागलं होतं. उच्च शिक्षण घेऊन स्वतःचा व्यवसाय सुरु करण्याची तिची योजना होती. प्रत्येक पावलावर तिला यशाची जाणीव होत होती, पण अचानक तिचं आयुष्य एका अशा वळणावर आलं ज्याने तिच्या जीवनाची दिशा बदलून गेली.
शेवंताच्या वडिलांचं अचानक निधन झालं. त्यावेळेस ती केवळ २५ वर्षांची होती, नुकतंच तिचं शिक्षण पूर्ण झालं होतं आणि ती नोकरीच्या शोधात होती. वडिलांच्या मृत्यूमुळे कुटुंबाचं आर्थिक ओझं तिच्या आईवर पडलं आणि शेवंतालाही जबाबदारी स्वीकारावी लागली. तिच्या स्वप्नांचं मळभ आकाशात जमा झालं होतं. या दुःखद घटनेने तिला मानसिकदृष्ट्या हादरवून टाकलं. तिच्या आयुष्यात एक मोठा अवघड काळ सुरु झाला.
पहिला टप्पा: संकटाचा स्वीकार
संकटाचा सामना करताना शेवंताच्या मनात अनेक प्रश्न निर्माण झाले होते. “आता पुढे काय?”, “कसं सावरणार?” तिच्या मनात अनिश्चिततेचं एक मोठं वादळ होतं. तिची स्वप्नं, तिच्या अपेक्षा सगळं संपल्यासारखं वाटत होतं. अशा वेळी, ती वारंवार विचार करत असे की जीवनात आता काही चांगलं होणारच नाही. तिच्या मनात निराशा आणि दुःखाचा डोंगर वाढत चालला होता.
पण एक दिवस तिच्या आईने तिला शांतपणे सांगितलं, “बेटा, संकटं आयुष्यात येतच असतात, पण त्यातही काहीतरी शिकण्यासारखं असतं. जीवन पुढे नेण्याची ताकद शोधली पाहिजे.” शेवंताला वाटलं, तिच्या आईला एवढ्या मोठ्या दुःखातूनही आशेचं कारण कसं दिसतंय?
दुसरा टप्पा: चांगल्या गोष्टी शोधणं
त्या रात्री शेवंता खूप विचारात पडली. आयुष्याच्या या कठीण काळात, चांगल्या गोष्टी शोधणं हे शक्य आहे का? तिच्या मनात असंख्य विचार उमटत होते. तिला जाणीव झाली की संकटात असताना आपण फक्त नकारात्मक गोष्टींवर लक्ष केंद्रित करतो आणि चांगल्या गोष्टी दुर्लक्षित करतो.
तिने ठरवलं की ती परिस्थितीकडे वेगळ्या दृष्टिकोनातून पाहायला शिकेल. संकटं आणि दुःख यांच्यात लपलेल्या चांगल्या गोष्टी शोधायच्या आणि त्यांच्यावर लक्ष केंद्रित करायचं.
तिसरा टप्पा: दृष्टिकोन बदलणं
शेवंताने पहिल्यांदा तिच्या छोट्या गोष्टींची कदर करायला सुरुवात केली. ती रोज सकाळी उठून तिच्या वडिलांच्या आठवणींमध्ये हरवून जायची, पण आता ती त्याच आठवणींना तिच्या मनाला बळ देण्यासाठी वापरायची. वडिलांनी तिला शिकवलेल्या धड्यांचं स्मरण करत ती नवीन उर्जा मिळवू लागली. तिच्या आईने दाखवलेल्या धीराने तिला जाणीव झाली की दुःखातही कुटुंबाचं बळ किती महत्त्वाचं असतं.
तिने आपल्या कुटुंबासाठी काहीतरी करण्याचं ठरवलं. वडिलांनी सुरु केलेलं छोटंसं काम ती पुढे नेणार होती. तिला सुरुवातीला यात फारशी आवड नव्हती, पण कुटुंबाला आधार देण्यासाठी तिने या कामाला प्राधान्य दिलं. यामुळे तिच्या मनात एक नवीन जबाबदारीची भावना निर्माण झाली, जी तिला आपलं दुःख विसरायला मदत करत होती.
चौथा टप्पा: आत्म-स्वीकृती आणि आत्म-संवाद
काही दिवसांनी शेवंताला जाणीव झाली की तिचं आयुष्य एका मोठ्या आव्हानासमोर उभं आहे. पण या आव्हानांमध्ये तिचं स्वतःचं व्यक्तिमत्त्व घडत होतं. तिला कळलं की संकटं आणि दुःखाचं स्वरूप काय असलं तरी आपण त्यांना कसं सामोरे जातो हे अधिक महत्त्वाचं आहे. ती आता स्वतःशी संवाद साधू लागली. तिच्या आत असलेल्या भावनांशी जुळवून घेणं, त्या स्वीकारणं हे तिने शिकलं.
आत्म-स्वीकृतीचा अर्थ असा नव्हता की ती आपलं दुःख कमी समजत होती, पण ती स्वतःच्या भावना आणि अनुभव यांना अधिक जागरूकपणे समजून घेऊ लागली. यामुळे तिच्या मनातील ताण कमी झाला. तिचं स्वतःचं जीवन आणि त्या जीवनातलं प्रत्येक क्षणाचं महत्त्व तिला जाणवू लागलं.
पाचवा टप्पा: संकटांमधून नवा मार्ग शोधणं
अवघड काळात तिने आपल्या जीवनात अनेक लहान-मोठ्या चांगल्या गोष्टी शोधण्याचा प्रयत्न केला. तिने तिच्या आवडीच्या गोष्टींवर लक्ष केंद्रित करायला सुरुवात केली. तिला वाचनाची आवड होती, त्यामुळे ती दररोज काहीतरी वाचायला सुरुवात केली. तिने ध्यान आणि योगासने करण्यासही सुरुवात केली, ज्यामुळे तिचं मन शांत होऊ लागलं.
तिला जाणीव झाली की जीवनात चांगल्या गोष्टी फक्त मोठ्या प्रसंगांमध्ये नसतात. अनेकदा त्या अगदी लहान गोष्टींमध्ये लपलेल्या असतात – एक शांत सकाळ, एक चांगलं पुस्तक, आईसोबत केलेली छोटीशी चर्चा किंवा निसर्गातलं एखादं सुंदर दृश्य. या लहान लहान गोष्टींनी तिचं मन आनंदित होऊ लागलं.
सहावा टप्पा: इतरांना मदत करणं
तिच्या संकटाच्या काळात शेवंताला एक महत्त्वाचं शिकायला मिळालं – इतरांना मदत करणं हे स्वतःला मदत करण्याचं एक महत्त्वाचं साधन आहे. तिने आपल्या शेजाऱ्यांच्या मुलांना मोफत शिकवायला सुरुवात केली. जेव्हा ती दुसऱ्यांच्या जीवनात बदल घडवू लागली, तेव्हा तिला समाधानाची नवी अनुभूती मिळाली. इतरांच्या चेहऱ्यावर हसू आणणं तिच्यासाठी एक प्रकारे तिच्या दुःखातून सुटका मिळवण्याचं साधन ठरलं.
सातवा टप्पा: आशेचा पुनर्जन्म
आता, शेवंताचं जीवन पूर्वीसारखं नसूनही तिला त्यात चांगल्या गोष्टी शोधता आल्या होत्या. तिने स्वतःचं छोटं व्यवसाय सुरु केलं होतं, तिच्या आईला आधार दिला आणि स्वतःच्या आयुष्यात शांती आणि समाधान शोधण्याचा प्रयत्न केला. तिला जाणीव झाली की संकटं ही आयुष्याचा एक भाग आहेत, पण त्या संकटांमधून चांगल्या गोष्टी शोधता येणं हे आपल्या दृष्टिकोनावर अवलंबून असतं.
जीवनात येणाऱ्या प्रत्येक संकटातून काहीतरी शिकण्यासारखं असतं, हे शेवंताने अनुभवातून शिकलं. तिने तिच्या आयुष्याचा संघर्ष नाकारला नाही, तर त्याचं स्वीकृतीने आणि आत्मविश्वासाने स्वागत केलं. ती आता या नवीन दृष्टिकोनातून जीवन जगत होती – अवघड काळातही चांगल्या गोष्टी शोधत, संकटांमधून मार्ग काढत.
शेवंताची गोष्ट आपल्याला शिकवते की जीवनात येणाऱ्या कठीण प्रसंगांना सामोरे जाणं सोपं नसतं, पण या प्रसंगांमधून चांगल्या गोष्टी शोधणं शक्य आहे. अवघड काळात लहान आनंद, कृतज्ञता आणि सकारात्मक दृष्टिकोन हेच आपल्याला पुढे जाण्याची उर्जा देतात. संकटं कधीच कायमची नसतात, पण त्यातून घडलेल्या बदलांचे परिणाम मात्र कायमस्वरूपी असतात.
धन्यवाद!
गोळ्या घेण्यापेक्षा मानसिक समस्येतून बाहेर पडण्यासाठी ‘आपलं मानसशास्त्र’ ची मदत घ्या.