आपल्या दैनंदिन जीवनात अनेक प्रसंग असे येतात जेव्हा मन अस्वस्थ होतं. कुठलाही व्यक्ती असो, त्याचं मन एक वेळ अशी येते की त्याला अशांत, तणावग्रस्त वाटू लागतं. आपल्याला चिंता, असुरक्षितता, किंवा दु:खाची भावना जाणवू लागते, आणि अशावेळी आपण इतरांच्या मदतीची अपेक्षा करतो. मात्र, अनेकदा लोकांच्या अपेक्षेप्रमाणे आपण सल्ला देण्याचा प्रयत्न करतो, पण खरंतर अशा वेळी मनाला सल्ला नाही, तर साथ हवी असते.
सल्ला आणि साथ यातील फरक
सल्ला देणं म्हणजे दुसऱ्याला त्याच्या समस्यांवर उपाय सुचवणं, विचार देणं. पण साथ देणं म्हणजे त्या व्यक्तीच्या भावनांना समजून घेऊन त्याच्या बाजूने उभं राहणं. सल्ल्याने समस्या दूर होऊ शकतात, पण तो व्यक्ती त्यातून स्वतःला कसा सावरतो हे महत्वाचं आहे. अस्वस्थ मनाला सल्ला देण्यापेक्षा त्या व्यक्तीच्या अनुभवांमध्ये सहभागी होणं, त्याच्यासोबत राहणं, त्याला मानसिक आधार देणं खूप महत्त्वाचं आहे.
सल्ला देण्याच्या मर्यादा
सल्ला देणं ही साधारणतः एक तात्पुरती प्रतिक्रिया असते. उदाहरणार्थ, एखादा व्यक्ती जर तणावाखाली असेल आणि आपण त्याला “काळजी करू नकोस”, “सगळं ठीक होईल” असे सल्ले दिले तर ते त्याच्यासाठी केवळ वरवरचे उपाय ठरू शकतात. मनाच्या खोलातली भावना, वेदना आणि दु:ख तिथेच राहतात, कारण सल्ला दिल्याने ती भावना कमी होत नाही.
अनेकदा सल्ल्यामुळे व्यक्तीला असं वाटू शकतं की त्याच्या भावना पूर्णपणे समजल्या गेल्या नाहीत. काही लोकांना वाटतं की त्यांचं दु:ख खूप जड आहे, पण सल्ल्याने ते दु:ख हलकं करण्याऐवजी ती भावना दुर्लक्षित होते. या उलट, साथ दिल्यास व्यक्तीला जाणवतो की त्याच्या भावना आणि अनुभवांचा आदर केला जातो.
अस्वस्थ मनाला साथ का हवी असते?
अस्वस्थ मनाला साथ हवी असते कारण ती व्यक्ति एकटेपणाचा सामना करत असते. तिच्या आत सुरू असलेल्या ताणतणावामुळे ती स्वत:ला कमजोर, नाजूक, आणि एकाकी समजू लागते. अशा वेळी एक विश्वासू आणि संवेदनशील व्यक्ती सोबत असेल तर त्या व्यक्तीला जाणीव होते की ती एकटी नाही, तिच्यासोबत कोणीतरी आहे.
साथ देण्याचे अनेक सकारात्मक परिणाम असू शकतात:
१. भावनिक आधार:
अस्वस्थतेत असलेल्या व्यक्तीला जर साथ मिळाली तर तिचं मानसिक आरोग्य सुधारू शकतं. साथ म्हणजे केवळ शारीरिक उपस्थिती नाही, तर ती मानसिक आणि भावनिक समर्थन असते.
२. विश्वास आणि आत्मसन्मान वाढवणं:
जेव्हा एखादी व्यक्ती आपल्याला पूर्णपणे समजून घेतो, तेव्हा आपल्या स्वतःच्या भावना आणि विचारांना योग्य मानलं जातं. त्यामुळे आपला आत्मसन्मान आणि आत्मविश्वास वाढतो.
३. संवाद आणि स्वीकार:
एकाकीपणाच्या वेळी व्यक्ती स्वतःच्या भावनांना कधी कधी पूर्णपणे व्यक्त करू शकत नाही. परंतु योग्य साथ मिळाल्यास ती व्यक्ती आपले विचार, दु:ख आणि चिंता मुक्तपणे व्यक्त करू शकते. अशावेळी तिला जाणीव होते की तिचं दु:ख, समस्या आणि वेदना स्वीकारल्या जात आहेत.
साथ देण्याचे मार्ग
साथ देणं हे काही वेळा कठीण वाटू शकतं, कारण त्यात खूप धैर्य, समजूतदारपणा आणि सहनशीलता लागते. परंतु खालील काही मार्ग वापरून आपण कोणालाही मानसिक साथ देऊ शकतो:
१. सहानुभूतीने ऐकणं:
व्यक्तीचं मन अस्वस्थ असताना त्यांचं बोलणं समजून घेणं अत्यंत आवश्यक असतं. अनेकदा त्यांना फक्त एक असा व्यक्ती हवा असतो जो त्यांचं म्हणणं शांतपणे आणि निष्कारण मधे हस्तक्षेप न करता ऐकेल.
२. असणं:
कधी कधी फक्त त्या व्यक्तीसोबत असणं, कुठलाही सल्ला न देता किंवा समस्येवर उपाय सुचवण्याचा प्रयत्न न करता, हीच साथ खूप मोठी मदत असते.
२. समजूत आणि सहानुभूती दाखवणं:
जर एखाद्या व्यक्तीला दु:ख होत असेल, तर “असं होऊ नकोस”, “ते कसं आहे?” अशा प्रश्नांऐवजी, “मला कळतं तुझं दु:ख” किंवा “मी तुझ्या सोबत आहे” असे शब्द त्या व्यक्तीला मानसिक आधार देतात.
४. समस्या सोडवण्याचा प्रयत्न न करणं:
अनेकदा आपण दुसऱ्यांच्या समस्यांना फक्त सोडवण्याचा दृष्टिकोन ठेवतो. पण कधी कधी व्यक्तीला फक्त आपला भावनिक आधार हवा असतो. त्यांचं दु:ख आणि भावनिक वेदना मान्य करून, त्यांना आधार देणं हे अधिक महत्त्वाचं असतं.
मानसिक आधार देण्याचे फायदे
अस्वस्थ मनाला साथ दिल्यास त्याचे दीर्घकाळ टिकणारे फायदे होऊ शकतात. साथ दिल्याने व्यक्तीला मानसिक आधार मिळतो, ज्यामुळे तिच्या भावनिक सुसंवादात सुधारणा होते. साथ मुळे व्यक्तीच्या मनातील तणाव कमी होतो आणि तिच्या आत्मविश्वासात वाढ होते. अशा परिस्थितीत ती व्यक्ती आपल्या समस्यांना अधिक सकारात्मकतेने सामोरे जाऊ शकते.
मानसिक आधार हा व्यक्तीच्या आरोग्याच्या दृष्टीने फार महत्त्वाचा आहे. मानसिक आधार मिळाल्यास व्यक्तीचे मन मजबूत बनते आणि ती दु:ख किंवा समस्यांचा सामना अधिक चांगल्या पद्धतीने करू शकते. यामुळे व्यक्तीला मानसिक संतुलन मिळण्यास मदत होते.
मानवाचे मन अत्यंत जटिल आणि नाजूक आहे. त्यामध्ये कित्येक भावना, अनुभव आणि विचारांचे खेळ असतात. या सगळ्या गोष्टींमध्ये, प्रत्येक व्यक्तीला कधीतरी अस्वस्थतेचा सामना करावा लागतो. अशावेळी सल्ल्यापेक्षा त्या व्यक्तीला साथ अधिक महत्त्वाची असते. कारण साथ म्हणजे केवळ समस्येचं निराकरण नाही, तर ती एक प्रकारची भावनिक सुरक्षितता आहे.
अस्वस्थ मनाला सल्ला देण्यापेक्षा त्याला समजून घेणं, त्याच्या दुःखात सहभागी होणं, आणि त्याला आपण एकटे नाही असं भासवणं हीच खरी साथ आहे. या साथीने व्यक्तीला तिच्या मानसिक ताणांवर मात करण्याची आणि आयुष्यातील अडचणींना सामोरे जाण्याची शक्ती मिळते. म्हणूनच, जर आपल्याला कोणाचं मन अस्वस्थ दिसलं, तर सल्ला देण्याऐवजी त्याला आपली साथ द्या – हीच गोष्ट त्याला जास्त महत्त्वाची आणि उपयुक्त वाटेल.
धन्यवाद!
गोळ्या घेण्यापेक्षा मानसिक समस्येतून बाहेर पडण्यासाठी ‘आपलं मानसशास्त्र’ ची मदत घ्या.