विवाह म्हणजे दोन व्यक्तींचे एकत्र येणे आणि एकमेकांसोबत आयुष्यभराचा प्रवास सुरू करणे. विवाहाच्या नात्यात प्रेम, विश्वास, आदर, आणि एकमेकांच्या विचारांचा सन्मान आवश्यक असतो. मात्र, या नात्यात कधी कधी तणाव निर्माण होतो, वाद-विवाद होतात आणि हे ताण-तणाव मुलांवर वाईट परिणाम करू शकतात. पती-पत्नीने काही गोष्टी लक्षात घेतल्या आणि पाळल्या, तर त्यांच्या तणावाचा किंवा संघर्षांचा वाईट परिणाम मुलांवर होणार नाही. या लेखात अशा काही गोष्टींवर चर्चा करू ज्यामुळे मुलांच्या मानसिकतेवर वाईट परिणाम टाळता येईल.
१. वाद-विवाद मुलांसमोर टाळा
पती-पत्नीमध्ये कधी ना कधी मतभेद होणे हे स्वाभाविक आहे, पण ते मतभेद मुलांसमोर न करता त्याचा परिणाम मुलांवर होऊ देऊ नये. लहान मुलं अतिशय संवेदनशील असतात आणि त्यांना पालकांमधील तणावाची झलकदेखील जाणवते. पालकांचा वाद-विवाद पाहून मुलं असुरक्षितता अनुभवू शकतात आणि त्यांच्या भावनिक स्थैर्यावर परिणाम होऊ शकतो. अशा परिस्थितीत मुलं घाबरलेली, चिंता करणारी किंवा एकाकी वाटू शकतात. त्यामुळे, वाद-विवाद आपापसात शांततेत सोडवणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
२. मुलांसोबत संवाद साधा
मुलं आपल्या भावना सहजपणे व्यक्त करू शकत नाहीत, आणि पालकांमध्ये तणाव असल्यास त्यांच्या मनात अनेक प्रश्न निर्माण होतात. मुलांसोबत संवाद साधून त्यांना काय वाटतं आहे याची विचारपूस करावी. त्यांच्याशी विश्वासाने बोलल्यास त्यांना सुरक्षित आणि आदरणीय वाटते. जर पती-पत्नी आपसातील तणावाची चर्चा मुलांबरोबर करणार असतील, तर त्यांनी मुलांच्या वयाला आणि समजाला अनुरूप शब्दांचा वापर करावा.
३. एकमेकांचा आदर ठेवा
पती-पत्नीमध्ये आपसातील आदर कायम ठेवणे महत्त्वाचे आहे. जर पती-पत्नीने एकमेकांचा अपमान केला, तोलून न बोलता वागले, तर त्याचा नकारात्मक परिणाम मुलांवर होऊ शकतो. मुलं हे पाहून त्यांनाही असभ्य वर्तन शिकण्याची शक्यता असते. त्याऐवजी, मुलांसमोर एकमेकांशी आदराने बोलणे, मतभेद असले तरीही शांतीने चर्चा करणे, आणि एकमेकांचे गुण ओळखून ते व्यक्त करणे यामुळे मुलांमध्ये सकारात्मकता वाढते.
४. तणावाचे व्यवस्थापन
तणाव ही जीवनातील अपरिहार्य बाब आहे, मात्र त्याचे व्यवस्थापन कसे करावे हे पालकांनी शिकले पाहिजे. जर पती-पत्नी आपल्यातील तणाव हाताळू शकत नसतील, तर त्याचा परिणाम मुलांवर होतो. पालकांनी आपला तणाव कमी करण्यासाठी ध्यान, योग, किंवा सकारात्मक विचारसरणीचा अवलंब करावा. तणाव कमी झाल्यामुळे वादाच्या शक्यता कमी होतात आणि घरातील वातावरण सौहार्दपूर्ण राहते.
५. जबाबदाऱ्या वाटून घ्या
घरातील कामांची जबाबदारी एकाच व्यक्तीवर येणे हे देखील वादाचे एक महत्त्वाचे कारण असू शकते. त्यामुळे, पती-पत्नीने आपसात कामांची विभागणी करून जबाबदारी वाटून घेतली पाहिजे. जर दोघेही मिळून घरातील कामं आणि मुलांच्या जबाबदाऱ्या सांभाळत असतील, तर एकमेकांविषयी आदर वाढतो आणि मुलांसमोर एक सकारात्मक उदाहरण निर्माण होते. यामुळे मुलं जबाबदारी आणि सहकार्य शिकतात.
६. मुलांच्या भावनांचा आदर करा
मुलं त्यांच्या भावना व्यक्त करत असताना पालकांनी त्यांच्या भावनांचा आदर करणे आवश्यक आहे. जर पालक आपले वैयक्तिक तणाव मुलांवर काढत असतील, तर मुलं आपली मते मांडण्यास घाबरू लागतात. याचा परिणाम त्यांच्या आत्मविश्वासावर होऊ शकतो. त्यामुळे पालकांनी मुलांच्या भावना समजून घेत त्यांच्या समस्यांचे समाधान करण्याचा प्रयत्न करावा.
७. समानता आणि समतोल साधा
पालकांनी आपल्या नात्यात समानतेचे वातावरण राखले पाहिजे. मुलांनी पाहावे की त्यांच्या आई-वडिलांनी एकमेकांशी सन्मानाने वागावे आणि कुटुंबातील प्रत्येक सदस्याचे मत महत्त्वाचे आहे. जर पती किंवा पत्नी दुसऱ्यावर नियंत्रण ठेवण्याचा प्रयत्न करत असतील, तर याचा परिणाम मुलांच्या मनावर होतो आणि ते नात्यांमध्ये असंतुलन जाणवू लागतात. पालकांनी समानतेच्या मूल्यांवर मुलांचा विश्वास निर्माण करणे आवश्यक आहे.
८. वेगळे राहणे किंवा घटस्फोट घेणे
कधी कधी, पती-पत्नीमध्ये तणाव इतका वाढतो की त्यांच्यासाठी वेगळे राहणे किंवा घटस्फोट घेणे हा पर्याय योग्य वाटतो. अशा परिस्थितीतही मुलांवर वाईट परिणाम होऊ नये याची काळजी घेणे आवश्यक आहे. पालकांनी मुलांना या निर्णयाबद्दल योग्य मार्गाने माहिती देणे गरजेचे आहे. मुलांना काय वाटतं याची विचारपूस करावी आणि त्यांना सुरक्षित वाटेल याची खात्री करावी. तणावाचे व्यवस्थापन चांगल्या पद्धतीने केल्यास, पालकांचे विभक्त होणे हे मुलांच्या भविष्यासाठी धोकादायक ठरू शकत नाही.
९. कुटुंबासाठी वेळ काढा
आजच्या धावपळीच्या युगात पालकांच्या कामाच्या जबाबदाऱ्या आणि तणावामुळे कुटुंबासाठी पुरेसा वेळ देणे अवघड होते. मात्र, मुलांच्या विकासासाठी पालकांनी वेळ काढणे आवश्यक आहे. कुटुंबातील सर्व सदस्यांनी एकत्र वेळ घालवणे, खेळ खेळणे, गप्पा मारणे किंवा एकत्र जेवण करणे हे कुटुंबाच्या भावनिक संबंधांना घट्ट करण्यास मदत करते. यामुळे मुलांना सुरक्षितता आणि कुटुंबाचा आधार वाटतो.
१०. मुलांना सकारात्मकता आणि आत्मविश्वास द्या
पालकांचा वर्तन आणि संवाद मुलांच्या आत्मविश्वासावर मोठा प्रभाव टाकतो. पती-पत्नीने एकमेकांसोबत सकारात्मक संवाद साधणे, एकमेकांच्या गुणांचा आदर करणे आणि एकत्रित निर्णय घेणे यामुळे मुलं सुद्धा आपला आत्मविश्वास वाढवतात. मुलांना त्यांच्या चुका समजून घेण्यास मदत करा आणि त्यांना सकारात्मकतेने पुढे जाण्याची शिकवण द्या.
पती-पत्नीमधील नात्यात काही गोष्टी लक्षात घेतल्या तर मुलांवर कोणत्याही नकारात्मक परिणामाचा सामना करावा लागणार नाही. पालकांच्या नात्यातील समतोल, संवाद, आदर, आणि तणावाचे व्यवस्थापन हे मुलांच्या भावनिक आणि मानसिक विकासासाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहे. पालकांनी आपल्या वर्तनाचे आणि निर्णयांचे मुलांवर होणारे परिणाम समजून घेतले पाहिजेत आणि कुटुंबातील प्रत्येक सदस्याच्या भावनांचा आदर केला पाहिजे. यामुळे मुलं भावनिकदृष्ट्या स्थिर राहतील आणि त्यांचं भविष्य उज्ज्वल होईल.
धन्यवाद!
गोळ्या घेण्यापेक्षा मानसिक समस्येतून बाहेर पडण्यासाठी ‘आपलं मानसशास्त्र’ ची मदत घ्या.