माणसाचं जीवन अनेकदा संकटं आणि दुःख यांच्यामधून जातं. संकटं ही कधीच सांगून येत नाहीत आणि दुःख आपल्या जीवनाचं अविभाज्य अंग आहे. पण या सगळ्या नकारात्मक परिस्थितीतही चांगल्या गोष्टी शोधणं हे आपल्या मानसिक आरोग्यासाठी अत्यंत आवश्यक आहे. आपल्या जीवनात अशा परिस्थिती येतात की ज्या आपल्याला खूप खचवतात, निराश करतात. पण प्रत्येक संकट आणि दुःख यांच्यामध्ये काहीतरी शिकण्यासारखं असतं. यावर लक्ष केंद्रित केल्यास आपलं मानसिक स्वास्थ्य सुधारतं आणि संकटांना सामोरं जाण्याची शक्ती मिळते.
संकटं आणि दुःख – अपरिहार्यता
जीवनातील संकटं आणि दुःख हे अपरिहार्य आहे. कोणत्याही व्यक्तीच्या जीवनात संकटं येतच असतात. हे संकटं कधी वैयक्तिक, आर्थिक, कुटुंबीयांशी संबंधित किंवा मानसिक असू शकतात. काही वेळा या गोष्टींना आपण तोंड देण्यासाठी तयार असतो, तर कधी कधी या गोष्टी आपल्याला पूर्णपणे गोंधळात टाकतात. यावेळी मनात नकारात्मक भावना प्रबळ होतात – असहायता, निराशा, राग किंवा उदासीनता.
दुःखाची प्रक्रिया देखील अत्यंत वैयक्तिक असते. काही लोक दुःखातून पटकन सावरण्याचा प्रयत्न करतात, तर काहींना त्यातून बाहेर पडण्यासाठी खूप काळ लागतो. पण हे महत्त्वाचं आहे की संकटं आणि दुःख यांच्याशी लढताना आपला दृष्टिकोन सकारात्मक ठेवावा, कारण या नकारात्मक अनुभवांमधून आपण काहीतरी शिकू शकतो.
संकटं आणि दुःख यांच्यात चांगल्या गोष्टी शोधायचं का?
प्रत्येक संकट आणि दुःख यामध्ये चांगल्या गोष्टी शोधणं आणि त्या गोष्टींवर लक्ष केंद्रित करणं यामुळे आपल्या जीवनात नवी आशा निर्माण होते. आपण ज्या गोष्टींवर लक्ष केंद्रित करतो, त्या आपल्या मानसिक आरोग्यावर परिणाम करतात. संकटामधून शिकलेलं धैर्य, सहनशक्ती, परिस्थितीचं आकलन आणि सकारात्मक दृष्टिकोन हे आपल्या भविष्याच्या विकासासाठी महत्त्वाचे ठरतात. अशा वेळेस चांगल्या गोष्टींवर लक्ष केंद्रित करणं हे आपल्या मानसिक आणि शारीरिक आरोग्यासाठीही चांगलं असतं.
मनाला संतुलित ठेवणं आणि सकारात्मकता वाढवणं या दोन गोष्टी आपल्या मानसिक आरोग्याचं संरक्षण करतात. संकटं आपल्याला जीवनातील सर्व गोष्टींमध्ये स्थिरता आणि समाधान कसं शोधायचं, हे शिकवतात. अनेकदा संकटं आपल्याला आपल्या क्षमतांचा शोध घेण्याची संधी देतात.
संकटं आणि दुःख यांच्यामध्ये सकारात्मक दृष्टिकोन ठेवण्यासाठी काही उपाय
१. संकटातून मिळणारं शिकणं:
प्रत्येक संकट आपल्याला काहीतरी शिकवून जातं. संकटांना सामोरे जाताना आपण आपले दोष, चुका, क्षमता यांचा शोध घेऊ शकतो. एखादं संकट कसं हाताळलं, त्यातून आपण काय शिकलो, यावर लक्ष केंद्रित केल्यास आपल्याला स्वतःमधील विकासाची जाणीव होते. संकटं ही आपल्या जीवनातील गुरुकिल्ली असू शकतात, कारण ती आपल्याला स्वतःबद्दल समजून घेण्याची संधी देतात.
२. आपल्या भावना ओळखणं:
संकटं आणि दुःख यावेळी भावना ओळखणं आणि त्या व्यक्त करणं हे मानसिक दृष्टिकोनासाठी महत्त्वाचं असतं. आपल्या भावना दडपून ठेवणं हे दीर्घकाळासाठी हानिकारक ठरू शकतं. त्यामुळे दुःखाच्या काळात आपल्याला ज्या भावना येतात, त्या स्वाभाविक आहेत हे मान्य करायला हवं. या भावनांना सामोरं जाताना आपण एक नवीन दृष्टीकोन विकसित करू शकतो. स्वतःला वेळ देणं, आत्मपरिक्षण करणं आणि आपल्या भावनांशी मैत्री करणं हे या प्रक्रियेत महत्त्वाचं ठरतं.
३. कृतज्ञतेचा दृष्टीकोन:
दुःखाच्या काळातदेखील कृतज्ञतेची भावना ठेवणं हे महत्त्वाचं आहे. आपल्या जीवनातील चांगल्या गोष्टींवर लक्ष केंद्रित करणं आणि त्या गोष्टींसाठी आभार व्यक्त करणं यामुळे आपलं मन सकारात्मकतेने भारावलं जातं. संकटं आणि दुःख असतानाही कृतज्ञतेच्या भावनेमुळे आपल्याला समाधान मिळू शकतं. हे छोट्या छोट्या गोष्टींमध्ये आनंद शोधण्यास मदत करतं.
४. स्वीकार आणि सोडून देणं:
संकटं आणि दुःख आपल्याला नेहमी आपल्या नियंत्रणाबाहेर असतात. प्रत्येक गोष्ट आपण नियंत्रित करू शकत नाही, हे समजून घेणं आणि स्वीकारणं हे महत्त्वाचं आहे. ज्या गोष्टींवर आपलं नियंत्रण नाही, त्यांवर अडकून न राहता त्या सोडून देण्याची कला शिकणं हे संकटं आणि दुःखातून मुक्त होण्याचा प्रभावी मार्ग आहे. यामुळे मनाला शांती मिळते आणि मानसिक भार कमी होतो.
५. समर्थन मिळवणं:
काहीवेळा संकटांना एकटं सामोरं जाणं कठीण असतं. अशावेळी आपल्या जवळच्या लोकांचा, मित्रांचा किंवा कुटुंबाचा आधार घेणं हे महत्त्वाचं ठरतं. त्यांच्याशी बोलणं, त्यांचे अनुभव ऐकणं आणि त्यांच्याकडून प्रेरणा घेणं यामुळे आपल्याला संकटांना सामोरं जाण्यासाठी नवीन शक्ती मिळू शकते. थोडं धैर्य, थोडी साथ आणि आपुलकी यामुळे संकटं सोपं होऊ शकतं.
मानसिक आरोग्याचं महत्त्व:
संकटं आणि दुःख यांच्यात चांगल्या गोष्टी शोधण्याचं कारण म्हणजे आपल्या मानसिक आरोग्याचं जतन करणं. प्रत्येक व्यक्तीचं मानसिक आरोग्य हे अत्यंत महत्त्वाचं असतं. जर आपण फक्त नकारात्मकतेवर लक्ष केंद्रित केलं, तर त्याचा आपल्या मनावर आणि शरीरावर वाईट परिणाम होतो. त्यामुळेच संकटं आणि दुःख असताना चांगल्या गोष्टी शोधणं, त्यांना महत्त्व देणं आणि त्यांवर लक्ष केंद्रित करणं यामुळे मानसिक आरोग्य सुधारतं.
संकटं आणि दुःख या जीवनाच्या अपरिहार्य गोष्टी आहेत, पण त्यांच्यातही सकारात्मक गोष्टी शोधणं आणि त्यावर लक्ष केंद्रित करणं हे आपल्या जीवनाचं परिपूर्णतं वाढवणारं असतं. संकटं आपल्याला शिकवतात, आपल्याला स्वतःची ओळख करून देतात आणि आपल्याला भविष्याच्या आव्हानांसाठी तयार करतात. संकटांना सामोरं जाताना कृतज्ञता, सहनशीलता आणि स्वीकार या गोष्टींची जोपासना केली तर आपलं जीवन अधिक समृद्ध आणि शांत होऊ शकतं.
धन्यवाद!
गोळ्या घेण्यापेक्षा मानसिक समस्येतून बाहेर पडण्यासाठी ‘आपलं मानसशास्त्र’ ची मदत घ्या.
सकारात्मक दृष्टिकोनाला बळ देणारा लेख आहे, 👍👍👌👌