जीवनात आपल्याला सतत संघर्ष, समस्यांचा सामना करावा लागतो. कधी परिस्थिती आपल्यासाठी अनुकूल असते, तर कधी नकारात्मकता, संकटे आपल्यावर हावी होतात. अशा काळात मन निराश होते, काहीतरी चुकतंय असं वाटतं, आणि भविष्य अंधकारमय दिसायला लागतं. मात्र, हे लक्षात ठेवणं अत्यंत महत्त्वाचं आहे की सध्याची स्थिती कायमस्वरूपी नाही. ती बदलणार आहे. स्वतःला वारंवार सांगणं की ‘सध्या जे काही बिघडतंय ते कायमस्वरूपी नाही’ हा सकारात्मक विचार आहे, जो आपल्याला पुढे जाण्याची प्रेरणा देतो.
जीवनाचे चढउतार
जीवन हे कायम एकसारखे नसते. त्यात चढउतार हे अपरिहार्य असतात. आपल्याला जेव्हा परिस्थिती आव्हानात्मक वाटते, तेव्हा आपण नेहमीच्या मार्गावरून थोडं विचलित होतो. दुःख, निराशा, अपयश हे सगळं काही क्षणिक असतं. कधी ना कधी परिस्थिती बदलते, आणि नवीन आशा निर्माण होते. जरी हे समजून घेणं कठीण असलं, तरी हाच विचार आपल्याला आधार देऊ शकतो.
सकारात्मक विचार हे मानसिक आरोग्याचं शक्तिशाली साधन आहे. आपलं मन नेहमी नकारात्मक विचारांकडे झुकतं, पण हे लक्षात ठेवणं गरजेचं आहे की परिस्थिती ही तात्पुरती असते. काही वेळानं सगळं ठीक होईल, हा विश्वास ठेवणं महत्वाचं आहे.
परिस्थितीचा तात्पुरता स्वभाव
मानसिक ताणतणावाच्या स्थितीत, आपण परिस्थिती कायमस्वरूपी अशीच राहील अशी भीती बाळगतो. पण सत्य हे आहे की कोणताही ताण, संकट किंवा समस्या कायमस्वरूपी नसते. ती वेळेनुसार बदलते. आज ज्या गोष्टी आपल्याला कठीण वाटत आहेत, त्याच गोष्टी काही काळानंतर सामान्य वाटू लागतील.
उदाहरणार्थ, एखाद्या परीक्षेत अपयश आलं, नोकरीत अस्थिरता आली, किंवा वैयक्तिक जीवनात ताण निर्माण झाला, तरी या गोष्टी बदलू शकतात. परिस्थिती कितीही वाईट वाटली, तरी त्यातून काहीतरी शिकता येतं, आणि त्यातून पुढे जायचं सामर्थ्य आपल्यात निर्माण होतं. म्हणूनच, तात्पुरत्या समस्या ह्या कायमच्या संकटासारख्या बघणं चुकीचं आहे.
सकारात्मक संवाद
स्वतःशी बोलणं, किंवा ‘सेल्फ-टॉक’, हे मानसिक आरोग्यासाठी खूप महत्त्वाचं आहे. आपण स्वतःशी कसे बोलतो, त्यावर आपलं मानसिक आरोग्य अवलंबून असतं. जर आपण स्वतःला सतत नकारात्मक विचार सांगत असू, तर आपलं मनही तसं बनतं. पण, जर आपण स्वतःला वारंवार सांगितलं की “सध्या जे काही बिघडतंय ते कायमस्वरूपी नाही,” तर ते आपल्या विचारांमध्ये सकारात्मकता आणतं.
हे स्वतःला सतत सांगणं, म्हणजेच एक प्रकारे स्वतःला प्रोत्साहन देणं आहे. आपल्याला स्वतःला कधीच कमी लेखू नये. ज्या संकटातून आपण जात आहोत, त्यातून आपण नक्कीच बाहेर पडू, आणि यासाठी सकारात्मक संवाद महत्त्वाचा आहे.
‘फीलिंग्स टेम्परेरी असतात’
साधारणतः एखाद्या वाईट प्रसंगानंतर आपण खूपच भावनिक होतो. आपल्याला एक प्रकारचं असहाय्यपण जाणवतं. पण, हे लक्षात घेणं गरजेचं आहे की ‘फीलिंग्स’ ह्या देखील तात्पुरत्या असतात. दुःख, राग, अस्वस्थता ही भावना त्या वेळेस तीव्र असतात, पण त्या कायमस्वरूपी नसतात.
उदाहरणार्थ, एखादा प्रिय माणूस सोडून गेल्यावर असं वाटू शकतं की आपण पुन्हा कधीही आनंदी होणार नाही. पण काही काळ गेल्यावर, त्या दुःखातूनही माणूस सावरतो. याचं कारण म्हणजे भावना तात्पुरत्या असतात आणि त्यांना बदलण्याची क्षमता असते. म्हणूनच स्वतःला सांगणं, की सध्याच्या भावना ह्या देखील बदलणार आहेत, हे महत्वाचं आहे.
लवचिकता आणि मानसिक शक्ती
जीवनातील आव्हानांचा सामना करण्यासाठी लवचिकता (resilience) हवी असते. लवचिकता म्हणजे संकटांना तोंड देण्याचं सामर्थ्य. जेव्हा आपल्याला असं वाटतं की सगळं बिघडतंय, तेव्हा आपल्या मानसिक शक्तीला जागृत करणं अत्यंत महत्त्वाचं आहे.
आपण स्वतःला सतत सांगितलं की परिस्थिती कायमस्वरूपी नाही, तेव्हा आपली लवचिकता वाढते. त्यातून आपण संकटांना अधिक आत्मविश्वासाने सामोरं जाऊ शकतो. मानसिक शक्ती आणि लवचिकता ही आपल्यात असतेच, फक्त तिला योग्य वेळी जागृत करणं आवश्यक असतं.
समस्या कशा हाताळाव्यात?
संकटाच्या काळात मन शांत ठेवणं आवश्यक असतं. समस्या मोठी असली, तरी तीचं निराकरण शोधणं आणि त्यातून मार्ग काढणं हे आपल्या हातात आहे. त्यासाठी पुढील गोष्टी लक्षात ठेवाव्यात:
१. समस्येचं स्वरूप ओळखा:
समस्या नेमकी काय आहे, हे समजून घेणं महत्त्वाचं आहे. जेव्हा आपण समस्येचं स्वरूप ओळखतो, तेव्हा तिच्यावर उपाय करणं सोपं जातं.
२. स्वतःला वेळ द्या:
संकटाचा सामना करताना घाई करू नका. प्रत्येक गोष्ट हळूहळू सावरते. स्वतःला वेळ द्या आणि शांतपणे विचार करा.
३. सकारात्मक दृष्टिकोन ठेवावा:
नकारात्मक विचार हे मनाला आणखी ताण देतात. म्हणूनच, नेहमी सकारात्मक दृष्टिकोन ठेवावा. आपलं मन तसं तयार करा की संकटे तात्पुरती आहेत आणि त्यावर उपाय आहे.
४. समर्थन घ्या:
कधीकधी आपण एकटे सगळं काही हाताळू शकत नाही. अशा वेळी आपल्या जवळच्या लोकांचं समर्थन घ्या. त्यांच्यासोबत समस्या शेअर करा, त्यातून आपल्याला नक्कीच काहीतरी मदत मिळेल.
५. संकटातून शिकावं:
प्रत्येक समस्या काहीतरी शिकवते. संकटातून शिकणं आणि त्यातून पुढे जाणं हे मानसिक विकासाचं लक्षण आहे.
भविष्यातील आशा
जीवनातील समस्या क्षणिक असतात, त्यांच्यावर मात करणं हे आपल्या हातात आहे. या समस्यांमुळे आपण नक्कीच कमजोर होत नाही; उलट आपलं व्यक्तिमत्त्व अधिक मजबूत होतं. स्वतःला वारंवार सांगणं की सध्याचं बिघडलेलं परिस्थिती कायमस्वरूपी नाही, हा सकारात्मक दृष्टिकोन आपल्याला जीवनातील सर्व संकटांना सामोरं जाण्याची शक्ती देतो.
मानसिक आरोग्य चांगलं ठेवण्यासाठी हा विचार सातत्याने मनात रुजवणं गरजेचं आहे. कारण मनाची शांतता हेच आपल्याला यशस्वी आणि समाधानी जीवनाचं गमक आहे.
तर, कधीही जीवनात संकट आलं, नकारात्मकता हावी झाली, तरी या वाक्याचा आधार घ्या – “सध्या जे काही बिघडतंय ते कायमस्वरूपी नाही.”
गोळ्या घेण्यापेक्षा मानसिक समस्येतून बाहेर पडण्यासाठी ‘आपलं मानसशास्त्र’ ची मदत घ्या.
खुप छान वाटला हा लेख कारण ह्या लेखातून अस कळतं की कोणतीही समस्या व संकट कायमस्वरूपी नसत फक्त गरज आहे ती डोकं शांत ठेऊन व सय्यम ठेऊन त्या संकटाणा आत्मविश्वासने सामोरे जायचे.
धन्यवाद… 🙏🙏🙏