मानवी नातेसंबंधात आपले विचार, मत, आणि निर्णय हे आपलेच असायला हवेत. पण, अनेकदा आपल्या आयुष्यात असे लोक येतात जे आपल्यावर त्यांच्या मतांची आणि विचारांची ताकद लादण्याचा प्रयत्न करतात. अशा परिस्थितीत आपल्याला काय करावे, हे जाणून घेणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
१. स्वतःच्या विचारांची स्पष्टता ठेवावी
आपल्यावर कोणी मत लादण्याचा प्रयत्न करतो तेव्हा सर्वप्रथम आपल्याला आपल्या स्वतःच्या विचारांची स्पष्टता हवी. आपण जे विचार करतो, ते का करतो, आणि आपल्याला काय हवे आहे हे आपल्याला ठाऊक असावे. जेव्हा आपल्याला स्वतःच्या विचारांची खात्री असते, तेव्हा आपण दुसऱ्यांचे विचार किंवा मत सहजतेने ओळखू शकतो. त्याचबरोबर, आपली मते आणि निर्णय स्पष्ट असल्यास दुसऱ्याचे मत लादण्याचे प्रयत्न आपल्यावर कमी प्रभाव पाडतात.
२. आत्मविश्वासाने उभे राहा
आपल्या विचारांची स्पष्टता असली तरीही आत्मविश्वास नसला तर दुसऱ्यांचे विचार आपल्यावर लादले जातील. आत्मविश्वासाने उभे राहणे हे महत्वाचे आहे. आपल्यावर लादले जाणारे विचार त्वरित ओळखून, ते आपल्याला पटत नसल्यास स्पष्टपणे नकार द्या. “माझ्या विचारानुसार हे योग्य नाही” असे स्पष्ट शब्दांत सांगणे आवश्यक आहे. आत्मविश्वासाने व्यक्त केलेले विचार दुसऱ्याला आपली मते लादण्यापासून रोखू शकतात.
३. संवाद साधा, पण संधी द्या
मतभेद हा नात्यांचा अविभाज्य भाग आहे. अनेकदा दुसऱ्याचे मत लादण्याच्या प्रयत्नांमागे संवादाचा अभाव असतो. अशावेळी शांतपणे संवाद साधा. समोरच्याला आपल्या विचारांची आणि भावनांची मोकळेपणाने मांडणी करण्याची संधी द्या. ऐकून घ्या, पण स्वतःचे विचार आणि मत स्पष्टपणे मांडण्याची संधी सोडू नका. संवादातून कदाचित तुम्हाला एकमेकांचे विचार अधिक चांगले समजतील आणि मतभेदांवर संवादातूनच तोडगा निघू शकतो.
४. नकार देणे शिका
आपण सर्वसाधारणपणे नकार देणे टाळतो कारण आपल्याला वाटते की त्यामुळे समोरच्या व्यक्तीचे मन दुखावेल किंवा नाते खराब होईल. पण, स्वतःच्या विचारांचे रक्षण करणे हे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. जर कोणीतरी आपल्यावर मत लादण्याचा प्रयत्न करत असेल, तर त्यास नकार देणे आवश्यक आहे. हे नाते खराब करण्यासाठी नाही, तर स्वतःच्या मते आणि विचारांचे रक्षण करण्यासाठी असते. योग्य आणि विनम्रपणे नकार दिल्यास दुसऱ्याला आपली बाजू समजेल.
५. आत्मपरीक्षण करा
दुसऱ्याचे मत आपल्यावर का लादले जाते, हे आत्मपरीक्षण करून समजून घ्या. कदाचित आपण स्वतःच आपल्या निर्णयावर ठाम नसतो किंवा दुसऱ्यांचे मत आपल्या विचारांपेक्षा अधिक योग्य वाटते. अशा परिस्थितीत स्वतःला वेळ द्या आणि स्वतःच्या विचारांवर पुन्हा एकदा विचार करा. आत्मपरीक्षणातून आपल्याला स्वतःच्या विचारांमध्ये योग्य बदल करण्याची संधी मिळेल आणि भविष्यात दुसऱ्याचे मत आपल्यावर लादण्याचे प्रसंग टाळता येतील.
६. नकारात्मक विचारांपासून दूर राहा
काहीवेळा दुसऱ्याचे मत आपल्यावर लादण्याचा प्रयत्न त्याच्या नकारात्मक विचारांमुळे होतो. अशा परिस्थितीत आपल्याला त्या नकारात्मक विचारांपासून दूर राहणे गरजेचे आहे. त्या विचारांमध्ये अडकून न पडता सकारात्मक विचारांचा अवलंब करा. तुमच्या आत्मविश्वासाने आणि सकारात्मकतेने तुम्ही अशा नकारात्मक विचारांपासून सुरक्षित राहू शकता.
७. स्वतःचे निर्णय घ्या
दुसऱ्याचे मत लादण्याचे प्रयत्न ओळखले तरी, स्वतःचे निर्णय घेणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. प्रत्येक वेळी तुम्ही स्वतःच्या निर्णयावर ठाम राहिलात, तर दुसऱ्याचे मत तुमच्यावर लादले जाण्याची शक्यता कमी होईल. तुमच्या निर्णयांमुळे तुम्हाला स्वतःची जबाबदारी कळते आणि तुम्ही अधिक स्वावलंबी होता.
८. दुसऱ्याची मते समजून घ्या
दुसऱ्याचे मत आपल्यावर लादले जात असेल, तर त्याचे कारण शोधण्याचा प्रयत्न करा. कदाचित त्या व्यक्तीला तुमच्याबद्दल काळजी वाटत असेल किंवा तिला तुमच्यावर विश्र्वास नसावा. अशावेळी, त्या व्यक्तीची बाजू समजून घेणे आणि त्यांचे मत का लादले जात आहे, हे जाणून घेणे गरजेचे आहे. त्यामुळे तुम्ही त्या व्यक्तीशी संवाद साधू शकाल आणि त्यांच्या भावनांची कदर कराल.
९. वैयक्तिक हद्दी ओळखा
आपल्या वैयक्तिक हद्दी ओळखणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. आपल्या विचारांवर, मतांवर, आणि निर्णयांवर दुसऱ्याचे प्रभाव पडू नये यासाठी आपल्याला स्वतःच्या हद्दी ठरवाव्या लागतात. हे नात्यांना संतुलित ठेवण्यासाठी गरजेचे आहे. जेव्हा दुसरा व्यक्ती आपल्यावर त्याचे मत लादण्याचा प्रयत्न करतो, तेव्हा आपल्या हद्दींची जाणीव त्याला करुन द्या.
१०. आत्मसाक्षात्कार साधा
आपल्या आयुष्यातील अनुभवांमधून आत्मसाक्षात्कार साधणे हे एक अत्यंत महत्त्वाचे तत्त्व आहे. जेव्हा दुसऱ्याचे मत आपल्यावर लादले जाते, तेव्हा आपण त्या अनुभवातून काहीतरी शिकण्याचा प्रयत्न केला पाहिजे. स्वतःच्या विचारांची ताकद ओळखणे, स्वतःच्या हद्दी ठरवणे, आणि नकारात्मक विचारांपासून दूर राहणे हे सर्व आत्मसाक्षात्काराच्या प्रक्रियेचा भाग आहे. यामुळे आपण अधिक समजदार आणि परिपक्व होऊ शकतो.
११. नातेसंबंध जपण्यासाठी प्रयत्न करा
दुसऱ्याचे मत आपल्यावर लादले जात असेल, तरीही नातेसंबंध जपणे आवश्यक आहे. संवाद साधा, समजून घ्या, आणि योग्य तिथे नकार द्या. पण, नातेसंबंधांना कोणत्याही परिस्थितीत धक्का लागू नये याची काळजी घ्या. हे शक्य असल्यास, दोघांनी एकमेकांचे विचार समजून घेऊन तडजोड साधण्याचा प्रयत्न करा. नातेसंबंध जपण्यासाठी हे महत्त्वाचे आहे.
१२. ताणतणाव कमी करण्याचे तंत्र वापरा
दुसऱ्याचे मत आपल्यावर लादले जात असेल, तर यामुळे ताणतणाव वाढू शकतो. अशावेळी ताणतणाव कमी करण्याचे तंत्र वापरा, जसे की ध्यान, योगा, किंवा शारीरिक व्यायाम. हे तंत्र तुमच्या मनःशांतीसाठी उपयुक्त ठरू शकते आणि तुमच्यावर दुसऱ्याचे विचार लादण्याचे प्रभाव कमी करू शकते.
आपल्यावर कोणीही मत लादण्याचा प्रयत्न करत असेल, तर या सर्व तंत्रांचा वापर करून तुम्ही तुमचे विचार आणि मत सुरक्षित ठेवू शकता. आपल्यावर लादले जाणारे विचार ओळखून त्यांना योग्य प्रकारे हाताळणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. हे करताना, आपले नातेसंबंध टिकवून ठेवणे आणि समजून घेण्याची क्षमता विकसित करणे हे देखील तितकेच आवश्यक आहे. जबरदस्तीने लादलेले विचार आणि निर्णय आपल्या जीवनात नकारात्मक प्रभाव टाकू शकतात, त्यामुळे स्वतःच्या मतांचे रक्षण करणे आणि स्वतंत्र विचारसरणी ठेवणे यावर भर द्या.
गोळ्या घेण्यापेक्षा मानसिक समस्येतून बाहेर पडण्यासाठी ‘आपलं मानसशास्त्र’ ची मदत घ्या.