मानवी नातेसंबंध हे अत्यंत गुंतागुंतीचे आणि सूक्ष्म असतात. प्रत्येक व्यक्तीला आपल्या आयुष्यात इतरांशी जुळवून घ्यावे लागते, इतरांना सामावून घ्यावे लागते, आणि कधी कधी त्यागही करावा लागतो. पण या सगळ्या प्रक्रियेत एक गोष्ट खूप महत्त्वाची आहे, ती म्हणजे स्वतःचा आदर राखणं. कोणाच्याही जबरदस्तीने दिलेली साथ स्वीकारणं हा आपल्या आत्मसन्मानाचा आणि स्वाभिमानाचा अपमान असतो.
पहिली गोष्ट लक्षात घेतली पाहिजे ती म्हणजे, कोणाच्याही दबावाखाली येऊन किंवा इतरांचं मन राखण्यासाठी केलेला तडजोड हा दीर्घकाळ टिकत नाही. असे संबंध किंवा निर्णय हे तात्पुरते समाधान देऊ शकतात, पण यामुळे आपल्याला दीर्घकालीन समस्या निर्माण होऊ शकतात. ज्यावेळी आपण स्वतःच्या मनाविरुद्ध कोणाचंही समर्थन किंवा साथ स्वीकारतो, तेव्हा आपण आपल्या स्वतःच्या विचारांचा, भावनांचा, आणि इच्छांचा अपमान करतो.
आपल्या जीवनात अनेक वेळा आपण दबावाखाली निर्णय घेतो. इतरांच्या अपेक्षा पूर्ण करण्यासाठी, त्यांचं समाधान साधण्यासाठी आपण आपले विचार, भावना, आणि इच्छांना बाजूला सारतो. पण हा तडजोड कायमस्वरूपी राहतो का? नाही! हे कारण आहे की, अशा प्रकारे केलेला तडजोड हा आपल्या अंतरात्म्याशी एकप्रकारे फसवणूक असतो. आपण स्वतःच्या इच्छांवर, विचारांवर विश्वास ठेवला पाहिजे, आणि जर आपल्याला काहीतरी चुकीचं वाटत असेल, तर त्याचं समर्थन केलं नाही पाहिजे.
दुसरी महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे, कोणाच्याही जबरदस्तीने दिलेली साथ किंवा समर्थन हे आपल्याला अस्वस्थ करतं. आपल्या मनाला हे पटत नाही, आणि त्यामुळे आपल्या मनात एक असंतोषाची भावना निर्माण होते. अशा वेळी आपण मानसिक ताण आणि चिंता अनुभवतो, आणि हे आपल्या मानसिक आरोग्यासाठी हानिकारक ठरतं. आपल्याला स्वतःचं मानसिक आरोग्य टिकवण्यासाठी आणि समृद्ध करण्यासाठी, आपण आपले निर्णय स्वतःच्या इच्छेने, स्वेच्छेने घेतले पाहिजेत.
स्वत:चा आदर राखणं याचा अर्थ असा नाही की आपण इतरांच्या विचारांना, भावनांना, किंवा अपेक्षांना महत्त्व दिलं नाही पाहिजे. पण याचा अर्थ असा आहे की, आपण कोणत्याही परिस्थितीत आपली स्वतःची मर्यादा ओलांडली नाही पाहिजे. आपल्याला जे योग्य वाटतं, जे आपल्यासाठी योग्य आहे, तेच करायला हवं. आपण इतरांच्या विचारांचा, भावनांचा आदर करूनही आपली स्वतःची ओळख आणि आदर टिकवू शकतो.
यासाठी स्वतःवर विश्वास ठेवणं खूप महत्त्वाचं आहे. स्वतःवर विश्वास ठेवणं म्हणजे आपल्या विचारांवर, निर्णयांवर, आणि इच्छांवर विश्वास ठेवणं. जेव्हा आपण स्वतःवर विश्वास ठेवतो, तेव्हा इतरांची जबरदस्तीने दिलेली साथ स्वीकारणं टाळू शकतो. आपण आपले निर्णय स्वतः घेतल्यामुळे आपल्याला कोणत्याही गोष्टीबद्दल पश्चात्ताप होत नाही. आपली स्वतःची मते, विचार आणि निर्णय हे आपल्या आत्मसन्मानाचं प्रतीक आहेत, आणि त्यांचं रक्षण करणं आपलं कर्तव्य आहे.
स्वत:चा आदर राखणं हे आपल्या आत्मसन्मानाच्या दृष्टीने खूप महत्त्वाचं आहे. आत्मसन्मान म्हणजे आपण स्वतःबद्दल काय विचार करतो, आपण स्वतःला किती महत्त्व देतो, आणि आपली स्वतःची ओळख काय आहे हे ठरवणं. जर आपण कोणाच्याही दबावाखाली येऊन काहीतरी निर्णय घेतला, तर आपण आपला आत्मसन्मान गमावतो. यामुळे आपल्यामध्ये असंतोष निर्माण होतो, आणि आपली स्वतःची ओळख हरवते.
आपल्या निर्णयांवर आपला आदर ठरतो. आपले निर्णय आपल्या मूल्यांशी, विश्वासांशी, आणि इच्छांशी सुसंगत असले पाहिजेत. जर आपण कोणाच्याही जबरदस्तीने दिलेली साथ स्वीकारली, तर आपण आपल्या मूल्यांचं आणि विश्वासाचं उल्लंघन करतो. हे आपल्या आत्मसन्मानाच्या दृष्टिकोनातून खूप धोकादायक आहे. आपल्याला नेहमी आपल्या मूल्यांना प्राधान्य दिलं पाहिजे, आणि त्यांचं रक्षण करण्यासाठी धैर्य दाखवलं पाहिजे.
आपल्या जीवनात असं बघायला मिळतं की, काही लोक आपल्यावर दबाव टाकून आपल्याला त्यांच्या विचारांशी, अपेक्षांशी जुळवून घेण्याचा प्रयत्न करतात. अशा वेळेस आपण आपला आत्मसन्मान राखून त्यांना स्पष्टपणे सांगितलं पाहिजे की, आपण त्यांच्या विचारांना मान्य करत नाही, आणि आपण आपले निर्णय स्वतः घेतले पाहिजेत. यामुळे आपण आपली स्वतःची ओळख आणि आदर टिकवू शकतो.
इतरांच्या विचारांशी जुळवून घेण्याचा किंवा त्यांच्या दबावाखाली येण्याचा परिणाम असा होतो की, आपण आपली स्वतःची ओळख हरवून बसतो. आपण इतरांच्या अपेक्षांमध्ये अडकतो, आणि आपली स्वतःची स्वप्नं, इच्छा, आणि विचार बाजूला सारतो. हे आपल्या मानसिक आरोग्यासाठी खूप हानिकारक आहे. आपण आपल्या जीवनातील निर्णय स्वतःच्या इच्छेने, स्वेच्छेने घेतले पाहिजेत, आणि आपली स्वतःची ओळख राखली पाहिजे.
शेवटी, स्वतःचा आदर राखणं म्हणजे स्वतःवर प्रेम करणं. आपण स्वतःवर प्रेम केलं तरच आपण इतरांवर प्रेम करू शकतो. आपल्याला इतरांशी नाती टिकवायची असतील, तर आधी आपल्याला स्वतःशी नातं टिकवावं लागतं. आपण स्वतःच्या मूल्यांचा, विचारांचा आदर केला, तरच इतरही आपल्याला आदर देतील. आपला आदर आपल्याच हातात आहे, आणि तो राखण्यासाठी आपण जबाबदार आहोत.
यशस्वी जीवनासाठी स्वतःचा आदर राखणं अत्यावश्यक आहे. कोणाच्याही जबरदस्तीने दिलेली साथ स्वीकारणं म्हणजे आपल्या स्वतःच्या विचारांचा, भावनांचा, आणि इच्छांचा त्याग करणं होय. हे आपल्या आत्मसन्मानाचं नुकसान करणारं आहे. आपण नेहमी आपल्या विचारांना, भावनांना, आणि इच्छांना प्राधान्य दिलं पाहिजे, आणि कोणाच्याही दबावाखाली येऊन निर्णय घेतला नाही पाहिजे. स्वतःचा आदर राखूनच आपण खरं यश आणि समाधान मिळवू शकतो.
गोळ्या घेण्यापेक्षा मानसिक समस्येतून बाहेर पडण्यासाठी ‘आपलं मानसशास्त्र’ ची मदत घ्या.
💗💗💗