लहान मुलांना ‘गुड टच’ आणि ‘बॅड टच’ प्रभावीपणे शिकवण्यासाठी या १२ टिप्स वापरा.

लहान मुलांच्या जीवनात शारीरिक सुरक्षितता अत्यंत महत्त्वाची आहे. त्यांना ‘गुड टच’ आणि ‘बॅड टच’ याबद्दल जागरूक करणे हे पालक आणि शिक्षक यांचे मोठे उत्तरदायित्व आहे. अशा प्रकारच्या शिक्षणामुळे मुलांना स्वतःची सुरक्षा कशी करावी, कोणत्याही अनुचित स्पर्शाचा सामना कसा करावा याचे ज्ञान मिळते. लहान वयात हे शिक्षण देणे आवश्यक आहे कारण या वयातच मुलांच्या मनावर घडणाऱ्या घटनांचा खोल परिणाम होतो.

१. शारीरिक स्वातंत्र्याचे महत्त्व:

प्रथम, मुलांना त्यांचे शारीरिक स्वातंत्र्य ओळखायला शिकवले पाहिजे. त्यांना हे समजावून द्या की त्यांचे शरीर फक्त त्यांचे आहे आणि त्यांना कुठल्याही प्रकारच्या स्पर्शाबद्दल आपला निर्णय घ्यायचा आहे. पालकांनी आणि शिक्षकांनी मुलांशी खुलेपणाने बोलायला हवे, जेणेकरून मुलांना कोणत्याही प्रकारच्या स्पर्शामुळे असुरक्षित वाटत असल्यास ते त्वरित व्यक्त होऊ शकतील.

२. साध्या भाषेत संवाद:

लहान मुलांना ‘गुड टच’ आणि ‘बॅड टच’ समजावून देताना साधी आणि सोपी भाषा वापरावी. उदाहरणार्थ, ‘गुड टच’ म्हणजे आई किंवा वडील जेव्हा त्यांना आलिंगन देतात किंवा डोक्यावरून हात फिरवतात तेव्हा त्यांना हवेसे वाटते. दुसरीकडे, ‘बॅड टच’ म्हणजे ज्यामुळे त्यांना अस्वस्थ किंवा दुखावलेले वाटते, जसे की कोणीतरी त्यांच्या परवानगीशिवाय त्यांच्या खाजगी भागांना स्पर्श करणे.

३. खाजगी भागांची ओळख:

मुलांना त्यांच्या शरीराचे खाजगी भाग कोणते आहेत हे शिकवणे अत्यंत आवश्यक आहे. त्यांना समजावून द्या की शरीराचे खाजगी भाग म्हणजे ज्या भागांना केवळ ते स्वतः किंवा त्यांची काळजी घेणारे व्यक्तीच स्पर्श करू शकतात, जसे की बाथरूममध्ये असताना. हे समजल्यावर त्यांना ‘गुड टच’ आणि ‘बॅड टच’ यामधील फरक ओळखणे सोपे जाईल.

४. व्यवहार्य उदाहरणे:

मुलांना स्पष्टपणे समजावून देण्यासाठी त्यांना व्यवहार्य उदाहरणे देणे आवश्यक आहे. उदाहरणार्थ, आपण सांगू शकता की “जर कुणी तुमचे गाल चिमटे घेतले आणि तुम्हाला त्यात हवेसे वाटले, तर तो ‘गुड टच’ आहे. पण जर कुणी तुमचे खाजगी भाग स्पर्श केले आणि तुम्हाला त्यात काहीतरी चुकीचे वाटले, तर तो ‘बॅड टच’ आहे.” अशा प्रकारच्या उदाहरणांमुळे मुलांना तात्काळ ओळखता येईल की कोणत्या प्रकारचा स्पर्श सुरक्षित आहे आणि कोणता नाही.

५. संवादाचे महत्त्व:

मुलांना कोणत्याही प्रकारच्या ‘बॅड टच’ बाबत त्वरित मोठ्यांशी बोलायला शिकवा. त्यांना असे समजावून द्या की जर त्यांना कुठल्याही प्रकारे असुरक्षित वाटले, तर ते लगेच आपल्या पालकांशी किंवा विश्वासू शिक्षकांशी बोलू शकतात. हे संवाद सुरक्षिततेसाठी महत्त्वपूर्ण आहे कारण मुलांना यामुळे त्यांचे भावनात्मक ओझे हलके करण्याची संधी मिळते.

६. मुलांशी विश्वासाचे नाते:

मुलांना त्यांच्या पालकांशी किंवा शिक्षकांशी विश्वासाने बोलता यावे यासाठी विश्वासाचे नाते बांधणे आवश्यक आहे. जेव्हा मुलांना खात्री वाटते की त्यांच्या पालकांकडून किंवा शिक्षकांकडून त्यांना समर्थन मिळेल, तेव्हा ते त्यांची भावना अधिक चांगल्या प्रकारे व्यक्त करू शकतात. हे नाते मुलांना ‘गुड टच’ आणि ‘बॅड टच’ याबाबत अधिक सजग बनवते.

७. शारीरिक शिकवणी आणि नाट्यकला:

मुलांना हे शिकवण्यासाठी आपण शारीरिक शिकवणी आणि नाट्यकलेचा वापर करू शकतो. मुलांना नाटकाच्या माध्यमातून ‘गुड टच’ आणि ‘बॅड टच’ या संकल्पना समजावून देणे एक प्रभावी पद्धत आहे. त्यांना खेळाच्या माध्यमातून असे शिकवता येईल की कशाप्रकारे कोणत्याही चुकीच्या स्पर्शाचा सामना करावा, कशाप्रकारे ‘नो’ म्हणायचे, आणि योग्य वेळी कशाप्रकारे मोठ्यांशी बोलायचे.

८. संवाद साधण्यासाठी सुरक्षितता कोड:

मुलांना सुरक्षा कोड शिकवणे हे एक उत्तम उपाय आहे. एक साधा कोड वापरून, जसे की “रेड फ्लॅग” किंवा “टाइम आउट,” मुलांना लगेचच धोक्याची सूचना देता येईल. हा कोड पालक किंवा शिक्षकांपर्यंत त्वरित पोहचल्याने मुलांना लगेच मदत मिळू शकते.

९. तणाव मुक्त शिक्षण:

मुलांना ‘गुड टच’ आणि ‘बॅड टच’ शिकवताना ते तणाव मुक्त असले पाहिजेत. जर हे शिक्षण तणावपूर्ण वातावरणात दिले गेले, तर मुलांच्या मनात या संकल्पना संदर्भात भीती निर्माण होऊ शकते. म्हणूनच, हे शिक्षण खेळकर वातावरणात, आरामशीर पद्धतीने दिले पाहिजे.

१०. सततचे पुनरावलोकन:

‘गुड टच’ आणि ‘बॅड टच’ याबद्दलचे शिक्षण एकदाच देऊन थांबणे चुकीचे आहे. हे शिक्षण सततचे असले पाहिजे. पालक आणि शिक्षकांनी वेळोवेळी या विषयावर मुलांशी संवाद साधला पाहिजे, त्यांचे अनुभव ऐकले पाहिजेत, आणि त्यांना सतत जागरूक ठेवले पाहिजे.

११. आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर:

आजच्या डिजिटल युगात, मुलांना या विषयावर शिकवण्यासाठी अनेक शैक्षणिक अ‍ॅप्स, व्हिडिओज आणि गेम्स उपलब्ध आहेत. हे साधने मुलांच्या मानसिकतेला अनुरूप असतात आणि त्यांच्यामध्ये या संकल्पनांचे उत्तमरीत्या आकलन निर्माण करतात. पालकांनी आणि शिक्षकांनी अशा साधनांचा वापर करून मुलांना ‘गुड टच’ आणि ‘बॅड टच’ शिकवणे अधिक सोपे आणि प्रभावी बनवावे.

१२. सुरक्षिततेसाठी योग्य व्यक्तीची निवड:

शेवटी, मुलांना ‘गुड टच’ आणि ‘बॅड टच’ याबद्दल जागरूक करताना त्यांच्या आसपास असणाऱ्या व्यक्तींची योग्य निवड करणे महत्त्वाचे आहे. पालकांनी आपल्या मुलांच्या आजूबाजूच्या व्यक्तींची नीट काळजी घ्यावी, आणि मुलांनाही योग्य व्यक्तींच्या निवडीबद्दल समजावून सांगावे.

‘गुड टच’ आणि ‘बॅड टच’ या संकल्पनांचा योग्य प्रकारे परिचय करून देणे हे मुलांच्या शारीरिक आणि मानसिक सुरक्षिततेसाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहे. योग्य शिक्षण, संवाद, आणि सुरक्षितता कोड यांच्या मदतीने मुलांना या गोष्टींची जाणीव करून देणे आवश्यक आहे. पालकांनी आणि शिक्षकांनी मुलांशी खुलेपणाने आणि विश्वासाने बोलावे, जेणेकरून मुलं त्यांच्या आयुष्यात येणाऱ्या कोणत्याही प्रकारच्या समस्यांचा सामना सक्षमपणे करू शकतील.

---

आजच मुलांचं योग्य करीअर कॉउन्सिलिंग करून घ्या. यासंदर्भात खालीलप्रमाणे संपूर्ण माहिती नमूद करण्यात आलेली आहे. Online Career Counseling द्वारे निरनिराळ्या मानसशास्त्रीय किंवा करिअर चाचण्या घेऊन मुलांची योग्य करिअरची दिशा ठरवूया. Online असल्याने पालकांना आणि मुलांना कोठेही यायची-जायची गरज नाही.

---