मला काहीतरी होणार आहे, असं सारखं वाटत असेल तर तुम्ही स्वतःच्या तब्येतीविषयी खूपच विचार करत आहात.

मनुष्याच्या मनात निरनिराळे विचार येणे हे अगदी स्वाभाविक आहे. पण कधी कधी हे विचार जास्त प्रमाणात येऊ लागतात, तेव्हा ते आपल्या दैनंदिन जीवनावर आणि तब्येतीवर परिणाम करू शकतात. ‘मला काहीतरी होणार आहे’ असे वाटणे म्हणजेच हायपोकॉन्ड्रिया (Hypochondria) किंवा हेल्थ अँक्झायटी डिसऑर्डर (Health Anxiety Disorder) हे असू शकते. या लेखात आपण या मनोविकाराची कारणे, लक्षणे आणि उपचार पद्धती याबद्दल माहिती घेणार आहोत.

हायपोकॉन्ड्रिया म्हणजे काय?

हायपोकॉन्ड्रिया हा एक मानसिक विकार आहे ज्यामध्ये व्यक्ती स्वतःच्या आरोग्याविषयी अतिशय चिंताग्रस्त असतो. तिला कोणतीही साधी लक्षणे जरी दिसली तरी ती गंभीर आजाराचे संकेत मानतो. यामुळे तिला सतत चिंता, भीती आणि तणाव निर्माण होतो.

कारणे:

1. पूर्वानुभव: जर व्यक्तीने किंवा तिच्या जवळच्या व्यक्तीने एखादा गंभीर आजार अनुभवला असेल तर ही व्यक्ती हायपोकॉन्ड्रियाची शिकार होऊ शकते.
2. व्यक्तिमत्त्व: जे लोक नेहमीच चिंता करतात, अस्वस्थ असतात किंवा न्यूनगंडाने ग्रस्त असतात, त्यांना हा विकार होण्याची शक्यता जास्त असते.
3. जीन आणि वंशपरंपरा: काही संशोधनानुसार, हायपोकॉन्ड्रिया हा आनुवंशिक असू शकतो.
4. माहितीचा अतिरेक: इंटरनेटवर किंवा अन्य ठिकाणी आजारांबद्दलची माहिती वाचणे किंवा पाहणे, आणि त्यातून स्वतःला त्या आजाराचे लक्षणे असल्याचे समजणे.

लक्षणे:

1. सतत चिंता: साध्या साध्या गोष्टींमुळेही मोठी चिंता वाटणे.
2. वैद्यकीय तपासण्या: वारंवार डॉक्टरांकडे जाणे आणि विविध वैद्यकीय तपासण्या करणे.
3. समजूत न मानणे: डॉक्टरांनी काहीही सांगितले तरीही समजत नाही किंवा ते न मानणे.
4. दैनंदिन जीवनावर परिणाम: या चिंतेमुळे कामावर, नातेसंबंधांवर आणि इतर जीवनातील गोष्टींवर परिणाम होणे.

उपचार पद्धती:

1. सायकॉलॉजिकल थेरपी:
   • कॉग्निटिव्ह बिहेवियरल थेरपी (CBT): या थेरपीमधून व्यक्तीला तिच्या विचारांच्या प्रक्रिया बदलायला शिकवले जाते.
2. औषधे:
   • जर व्यक्तीची चिंता खूप जास्त असेल तर डॉक्टरांनी औषधे दिली जाऊ शकतात.
3. समुपदेशन:
   • तज्ञ समुपदेशकाच्या मदतीने व्यक्तीला तिच्या समस्यांचे निराकरण करण्याचे मार्गदर्शन केले जाते.
4. जीवनशैलीतील बदल:
   • नियमित व्यायाम, योग, ध्यानधारणा यामुळे चिंता कमी होते.
5. माहितीचा नियंत्रित वापर:
   • आजारांबद्दलची माहिती मिळवताना नियंत्रित राहणे आणि प्रत्येक गोष्टीवर विश्वास न ठेवणे.

निष्कर्ष:

हायपोकॉन्ड्रिया हा एक गंभीर मानसिक विकार आहे, पण योग्य उपचार आणि समुपदेशनामुळे त्यावर नियंत्रण मिळवता येते. जर तुम्हाला किंवा तुमच्या जवळच्या कोणालाही ‘मला काहीतरी होणार आहे’ असे वाटत असेल, तर त्वरित तज्ञांची मदत घ्या. योग्य उपचाराने तुमचे जीवन पुन्हा आनंददायी आणि तणावमुक्त होऊ शकते.