(मानसोपचार तज्ञ,
करीअर समुपदेशक)
सत्र सातवे :- सामान्य चिंता (Generalized Anxiety Disorder)
Generalized Anxiety Disorder (GAD) हा चिंता विकृतीचाच एक मुख्य प्रकार आहे. या विकृतीमध्ये व्यक्ती दिर्घकाळ आणि तीव्र स्वरूपाची चिंता व भिती अनुभवत असते. परंतु अशा प्रकारची चिंता व भिती होण्यामागचे कारण व्यक्तीला विचारले असता तिला ते सांगता येत नाहीत. व्यक्तीच्या ठिकाणी असणारी ही अवास्तव चिंता किंवा भिती ही कोणत्याही विशिष्ट समस्येशी किंवा तणावाशी संबंधित नसते. तर दैनंदिन जीवन जगत असताना किरकोळ असणाऱ्या समस्या म्हणजेच आज खूप कडक ऊन आहे माझे डोके दुखेल, आज ट्रेन खूप जोरात धावत आहे पुढे ती रुळावरून खाली घसरेन, आज ५ मिनिट उशीर झाला बॉस सर्वांसमोर ओरडेन इ. किरकोळ आणि धोक्याची पातळी अत्यंत कमी तीव्र असतानाही या व्यक्तींच्या मनाची धांदल उडून अवास्तव चिंता त्यांचे दैनंदिन जीवन उध्वस्त करते.
केस :-
लक्षणे :-
१) GAD ग्रस्त व्यक्ती कुठल्यातरी काळजीने, चिंतेने ग्रासलेले असतात. काहीतरी वाईट घडणार आहे, असे त्यांना सतत वाटत असते.
२) सततच्या काळजीमुळे झोपेवरही परिणाम होऊ शकतो. शिवाय चिडचिडेपणा व नैराश्यही येऊ शकते.
३) GAD व्यक्ती अतिदक्षता, अतिसतर्कता व अति सावधगिरी बाळगतात. त्यांच्या या अतिमुळे त्यांचे रोजच्या कामकाजातील लक्ष उडते व मन एकाग्र होऊ शकत नाही.
४) तोंडाला कोरड पडणे, घाम येणे, छातीत धडधडणे, नाडीची आणि श्वासाची गती वाढणे, पोट बिघडणे, जुलाब होणे, वारंवार लघवीला जावे लागणे, हात-पाय थंड पडणे व घशात काहीतरी अडकल्यासारखे वाटणे, अशी शारीरिक लक्षणे दिसतात.
५) तसेच स्नायू ताणल्यासारखे होणे, हात किंवा पाय अस्वस्थपणाने हलवत राहणे व चटकन दचकायला होणे हि लक्षणे दिसतात.
कारणे :-
या विकृतीची कारणे पाहता शारीरिक आणि मानसिक दोन्ही बाबींचा समान वाटा असल्याचे लक्षात येते.
१) सुप्त मनातील (unconscious mind) दबलेल्या इच्छा व भावनिक संघर्ष या विकृतीला कारणीभूत ठरते.
२) दररोजच्या अतिदक्षता स्वभावामुळे त्यांच्या ठिकाणी पुढे चालून हा आजार उद्भवू शकतो.
३) बालपणापासून भयभीत आणि चिंतातुर वातावरणात वाढल्याने तरुणपणी हा आजार जडू शकतो.
४) मेंदूतील GABA रसायनाच्या कमतरतेमुळे हा आजार उद्भवतो. परिणामी वस्तुनिष्ठ कारण नसतानाही व्यक्ती चिंतेचा अनुभव घेते.
५) तसेच अनुवंशिकता, मेंदूच्या विशिष्ट कार्यातील बिघाड हे एक कारण असू शकते.
उपचार :-
१) GABA रसायनांची कमतरता भरून काढण्यासाठी काही औषधोपचारांचा वापर केला जाऊ शकतो.
२) अशा व्यक्तींना चिंता निर्माण झाल्यास त्या घटनेची नोंद ठेवण्यास सांगितले जाते. जसे चिंता कधी वाटली, किती काळ व कशामुळे वाटली, कोठे असताना वाटली, इतर काय लक्षणे दिसली, त्यांची तीव्रता काय होती इ. या थेरपीला Self Monitoring असे नाव आहे.
३) व्यक्तीला स्वतःच्या वाटणाऱ्या चिंतेबद्दल Generalization आणि Discrimination हे तंत्र शिकविले जाते.
४) तसेच मेडिटेशनचाही फार मोठा परिणाम या व्यक्तींवर होतो.
टिप : तज्ञांच्या योग्य सल्ल्याशिवाय कोणतीही उपचार पद्धती वापरणे धोक्याचे आहे. कारण आजाराचे निदान (Diagnose) यावर संपूर्ण उपचार पद्धती अवलंबून असते
फ्री हेल्पलाईन – ९१७५४२९००६ / ९१३७३००९२९ (वेळ सायंकाळी ५ ते ६)
धन्यवाद !