प्रेम ही दोन व्यक्तींना जोडणारी सर्वात सुंदर भावना असते. परंतु काही वेळा अगदी गहिरे प्रेम असूनही, नात्यात दुरावा निर्माण होतो. एकमेकांबरोबर राहूनही भावनिक अंतर वाढत जातं. अशा वेळी प्रश्न पडतो की प्रेम असतानाही असा दुरावा का निर्माण होतो? मानसशास्त्राच्या दृष्टिकोनातून पाहिल्यास यामागे अनेक मानसिक, सामाजिक आणि वर्तनात्मक कारणे असतात. चला, या विषयाचा सखोल विचार करूया.
१. अपूर्ण संवाद आणि गैरसमज
संवाद हा कोणत्याही नात्याचा पाया असतो. परंतु अनेकदा जोडप्यांमध्ये योग्य संवाद होत नाही. संवादाचा अभाव दोन प्रकारे जाणवतो –
- भावनात्मक संवादाचा अभाव:
- आपल्या भावना, अपेक्षा आणि भीती व्यक्त न केल्याने जोडीदाराच्या मनातील गोष्टी आपल्याला समजत नाहीत.
- लहान-लहान गोष्टी मनात साचत जातात आणि त्याचा परिणाम नात्यावर होतो.
- गैरसमज:
- जोडीदाराच्या शब्दांचा किंवा कृतींचा चुकीचा अर्थ लावणे हे गैरसमज वाढवते.
- वेळेवर चर्चा न केल्यामुळे गैरसमज अधिक दृढ होतात आणि त्यातून नात्यात दुरावा निर्माण होतो.
उदाहरण:
राज आणि सिमा यांचे नाते खूप गोड होते. मात्र, राज कामाच्या तणावामुळे घरी शांत राहू लागला. सीमाला वाटले की त्याला तिच्यात स्वारस्य नाही. पण प्रत्यक्षात राज फक्त स्वतःच्या विचारात गढून गेला होता. संवादाचा अभाव असल्यामुळे दोघेही एकमेकांपासून भावनिकदृष्ट्या लांब जाऊ लागले.
२. अपेक्षांचा ताण आणि मानसिक तणाव
नात्यात आपल्याला काही अपेक्षा असतात. जर त्या पूर्ण झाल्या नाहीत, तर मनात नाराजी निर्माण होते.
- अतिरिक्त अपेक्षा: काहीवेळा आपला जोडीदार आपल्याला सतत समजून घ्यावा, वेळ द्यावा, हे अपेक्षित असतं. पण दुसऱ्या व्यक्तीलाही स्वतःचं आयुष्य असतं.
- स्वतःच्या गरजा पूर्ण न झाल्यास चिडचिड: जोडीदार आपल्या मनासारखं वागत नाही म्हणून राग येतो आणि मग भावनिक अंतर वाढत जातं.
- कामाचा ताण आणि दैनंदिन जबाबदाऱ्या: मानसिक थकवा आणि जबाबदाऱ्यांमुळे एकमेकांसाठी वेळ देता येत नाही. त्यामुळे प्रेम असूनही जवळीक कमी होते.
उदाहरण:
स्वातीला अपेक्षा होती की तिचा नवरा राहुल दररोज तिच्याशी भरभरून बोलेल. पण राहुलच्या ऑफिसमधील जबाबदाऱ्या वाढल्या आणि तो थोडासा शांत राहू लागला. स्वातीला वाटलं की तो तिच्याशी मुद्दाम दुर्लक्ष करतो, त्यामुळे तीही त्याच्याशी अंतर ठेवू लागली.
३. स्वभावातील आणि विचारसरणीतील फरक
प्रत्येक व्यक्तीचा स्वभाव वेगळा असतो. काही वेळा हे स्वभावभेद नात्यात अंतर निर्माण करू शकतात.
- एक व्यक्ती खूप बोलकी, दुसरी अबोल: जर एक जोडीदार भावनात्मकदृष्ट्या खूप व्यक्त करणारा असेल आणि दुसरा शांत किंवा गप्प राहणारा असेल, तर त्यांच्यात दुरावा येऊ शकतो.
- स्वतःचे विचार लादणे: काही वेळा एक व्यक्ती दुसऱ्यावर आपले विचार लादू लागते, ज्यामुळे दुसऱ्या व्यक्तीला गुदमरल्यासारखे वाटते.
- समस्या हाताळण्याच्या पद्धतीत फरक: काही लोक तणावामुळे शांत राहतात, तर काही तणावाचा सामना सतत बोलून करतात. हा फरकही गैरसमज निर्माण करू शकतो.
उदाहरण:
अनु आणि समीर एकमेकांवर खूप प्रेम करतात, पण समीरला भावनात्मक गोष्टी उघडपणे व्यक्त करायला आवडत नाही. अनु मात्र प्रत्येक गोष्टीवर संवाद साधू इच्छिते. यामुळे अनुला वाटतं की समीर तिला महत्त्व देत नाही, आणि हळूहळू त्यांच्यात दुरावा वाढू लागतो.
४. आत्मसन्मान आणि अहंकार यामधील संघर्ष
- काहीवेळा आपला जोडीदार आपल्याला कमी महत्त्व देतोय असं वाटल्यामुळे अहंकार दुखावला जातो.
- क्षमाशीलतेचा अभाव: जर भांडण झाल्यावर दोघेही माघार घ्यायला तयार नसतील, तर नात्यात कटुता निर्माण होते.
- स्वतःला नेहमी योग्य समजणे: एक व्यक्ती नेहमी दुसऱ्याला चुकीचे ठरवत असेल, तर दुसऱ्या व्यक्तीला कमीपणाची भावना येते. त्यामुळे प्रेम असूनही त्या व्यक्तीला जोडीदारापासून दुरावा निर्माण करावा वाटतो.
उदाहरण:
दीपाली आणि अजयमध्ये सतत छोट्या-छोट्या गोष्टींवरून वाद होत असत. दोघेही एकमेकांची बाजू समजून घेण्याऐवजी स्वतःला बरोबर सिद्ध करण्याचा प्रयत्न करत. परिणामी, त्यांच्या नात्यात दुरावा वाढत गेला.
५. भूतकाळातील अनुभवांचा प्रभाव
- पूर्वीच्या नात्यांतील कटू अनुभव: कोणाला पूर्वीच्या नात्यात फसवले गेले असेल, तर त्याचा परिणाम सध्याच्या नात्यावर होऊ शकतो.
- कौटुंबिक संस्कार आणि बालपणीचे अनुभव: बालपणी जर आई-वडिलांचे नाते तणावग्रस्त असेल, तर अशा व्यक्तींना स्थिर नातेसंबंध जडत नाहीत.
उदाहरण:
मयूरच्या आई-वडिलांचे वारंवार भांडण होत असे. त्यामुळे त्याच्या मनात कायम प्रेम टिकत नाही, अशी धारणा झाली होती. त्यामुळे त्याला स्वतःच्या जोडीदारावरही पूर्ण विश्वास ठेवता आला नाही, आणि तो तिच्यापासून अंतर राखू लागला.
६. टेक्नॉलॉजी आणि सोशल मीडियाचा प्रभाव
- मोबाईल आणि सोशल मीडियामुळे वेळेची कमतरता: अनेकदा लोक सोशल मीडियावर जास्त वेळ घालवतात आणि जोडीदाराकडे दुर्लक्ष करतात.
- इतर लोकांचे परिपूर्ण नाते पाहून आपल्या नात्याबद्दल नकारात्मक भावना: सोशल मीडियावर इतर लोकांचे नाते जास्त परिपूर्ण वाटते, त्यामुळे आपल्या नात्यात त्रुटी असल्याचा भास होतो.
उदाहरण:
स्नेहा आणि अर्जुन एकत्र राहत होते, पण अर्जुन नेहमी मोबाईलवर व्यस्त असे. त्यामुळे स्नेहाला वाटत होतं की त्याला तिच्यात रस उरलेला नाही.
७. प्रेम जपण्यासाठी काय करावे?
जर प्रेम असतानाही दुरावा निर्माण होत असेल, तर खालील उपाय अवलंबून नात्यात सुधारणा करता येईल –
- संवाद वाढवा: एकमेकांचे ऐकून घ्या आणि स्पष्ट बोलण्याचा सराव करा.
- भावनांची जाणीव ठेवा: जोडीदाराच्या भावना समजून घेण्याचा प्रयत्न करा.
- गैरसमज टाळा: कुठल्याही निष्कर्षावर पोहोचण्याआधी चर्चा करा.
- परस्पर आदर ठेवा: अहंकार बाजूला ठेवून जोडीदाराच्या मताला महत्त्व द्या.
- गुणवत्तापूर्ण वेळ द्या: सोशल मीडियापेक्षा आपल्या जोडीदाराला अधिक वेळ द्या.
- समस्या सोडवण्याचा प्रयत्न करा: भूतकाळातील गोष्टी ओढून न धरणे आणि सध्याच्या समस्यांवर लक्ष केंद्रित करणे आवश्यक आहे.
प्रेम असतानाही दोन व्यक्तींमध्ये दुरावा निर्माण होतो, यामागे मानसशास्त्रीय कारणे असतात. संवादाचा अभाव, अपेक्षांचा ताण, स्वभावभेद, अहंकार, भूतकाळाचे प्रभाव आणि सोशल मीडियाचा गैरवापर यामुळे नाते प्रभावित होते. परंतु जर वेळेत योग्य कृती केली, तर नाते अधिक मजबूत होऊ शकते. नात्यातील प्रेम टिकवण्यासाठी परस्पर समजूतदारपणा, संवाद आणि एकमेकांसाठी वेळ देणं गरजेचं आहे.
धन्यवाद!
गोळ्या घेण्यापेक्षा मानसिक समस्येतून बाहेर पडण्यासाठी ‘आपलं मानसशास्त्र’ ची मदत घ्या.
क्लिक करा 
